Zdrowi mężczyźni i kobiety mają na ogół od 80 000 do 120 000 włosów na skórze głowy. Ich codzienne utarta w ilości nie przekraczającej 100 na dobę jest zjawiskiem fizjologicznym związanym z cyklem fazy wzrostu, który składa się z trzech etapów:
- Anagen, czyli faza wzrostu trwająca od 2 do 6 lat.
- Katagen, faza przejściowa podczas której mieszek włosowy ulega kurczeniu się, a brodawka zmniejsza swoją wielkość.
- Telogen, faza spoczynku trwająca od 2 do 4 miesięcy, W fazie tej włos oddziela się całkowicie od brodawki i wypada „wypychany” przez nowo rosnący w mieszku włos anagenowy. Włosy telogenowe są całe martwe (łącznie z korzeniem), nieaktywne metabolicznie i już niewrażliwe na jakiekolwiek czynniki toksyczne.
Na wypadanie włosów mają wpływ zarówno czynniki wewnętrzne (związane z funkcjonowaniem organizmu) jak również zewnętrzne (oddziaływanie środowiskowe, czynniki mechaniczne i promieniowanie UV).
Do najczęściej wymienianych czynników wewnętrznych należą:
Spis Treści
Zaburzenia pracy tarczycy
W skórze oraz w jej przydatkach występują receptory dla hormonów tarczycy, które kontrolują ich wzrost oraz wypadanie. Tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3) wpływają na mieszki włosowe nie tylko w sposób bezpośredni (poprzez receptory), lecz także pośrednio, regulując gospodarkę hormonalną całego organizmu oraz kontrolując podstawową przemianę materii. Wchodzą w interakcję z innymi hormonami istotnymi dla metabolizmu włosów, takimi jak: androgeny, insulina czy prolaktyna. Warto wspomnieć, że zarówno nadmiar hormonów tarczycy w przebiegu nadczynności jak również niedobór, z którym mamy do czynienia w niedoczynności niekorzystnie wpływa na nasze włosy.
W przypadku niedoczynności mamy do czynienia ze wzmożonym wypadaniem włosów, związanym ze skróceniem fazy wzrostu włosa- anagenu, natomiast w nadczynności głównie obserwuje się zmniejszenie grubości włosy, przez co tracą one na objętości.
Co ciekawe u niektórych osób z niedoczynnością, u których udało się osiągnąć stan eutyreozy w dalszym ciągu występuje problem nadmiernego wypadania włosów. Przyczynę tego stanu upatruje się w niedostatecznej ilość wolnej trójjodotyroniny (fT3), która ma 5 x silniejsze oddziaływanie na mieszki włosowe niż tyroksyna. O tym więcej przeczytasz tutaj
Jakie inne problemy mogą wskazywać na tarczycową przyczynę wypadania włosów?
Objawy i/lub dolegliwości, które są charakterystyczne dla zaburzeń pracy tarczycy
| Cecha | Niedoczynność | Nadczynność |
| Wygląd skóry | Sucha, szorstka | Wilgotna, nadmiernie ucieplona, pergaminowa |
| Wygląd twarzy | Obrzęknięta | Wytrzeszcz gałek ocznych |
| Układ pokarmowy | Zaparcia | Biegunka |
| Układ krążenia | Niskie ciśnienie Niski puls | Wysokie ciśnienie Wysoki puls |
Jakie badania warto wykonać ?
- TSH
- FT3, FT4
- anty TPO, anty TG (w kierunku autoimmunologicznej niedoczynności)
- anty TRAB (w kierunku autoimmunologicznej nadczynności)
- Prolaktyna – hiperprolaktynemia może przyczyniać się do przysadkowej niedoczynności tarczycy.
Nadmiar androgenów – Łysienie androgenowe
Androgeny są to męskie hormony, którym przypisuje się dużą rolę w wypadaniu włosów zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Przyczyniają się one do tzw. łysienia androgenowego.
W przypadku wypadania włosów na skutek nadmiaru androgenów charakterystyczny jest wzór łysienia, który różni się w przypadku obu płci
- Typ męski- postępująca utrata włosów w okolicach skroni i z tyłu głowy (typ Norwooda – Hamiltona)
- Typ żeński- rozproszone przerzedzenie włosów w obszarze linii środkowej na skórze głowy (typ Ludwiga).
U kobiet łysienie androgenowe jest wynikiem nadmiaru krążących androgenów (testosteronu i dihydrotestosteronu) występujących bardzo często w przebiegu zespołu policystycznych jajników (PCOS).
Jest również grupa kobiet z prawidłowym poziomem androgenów w surowicy, a ich androgenowy typ łysienia tłumaczy się hipotezą, tworzenia silnych androgenów z ich prekursorów w skórze (tzw. hiperandrogenizm skórny)
U mężczyzn typ łysienia androgenowego zdecydowanie częściej powiązany jest z predyspozycją genetyczną, która charakteryzuje się zwiększoną wrażliwością mieszków włosowych na krążące androgeny i nie jest powiązana ze zwiększeniem ich stężenia w surowicy, tak jak ma to miejsce w przypadku kobiet.
Jakie inne problemy skórne mogą wskazywać na androgenową przyczynę wypadania włosów?
- Hirsutyzm- nadmierne włosienie ciała. W przypadku kobiet wystąpienie owłosienia na brodzie, brzuchu i plechach
- Zmiany trądzikowe
- Łojotokowe zapalenie skóry
Jakie badania warto wykonać?
- DHEAS
- Dihydrotestosteron (DHT)
- Testosteron
- Inulina na czczo – nadmiar insuliny wpływa bowiem na zwiększone wytwarzanie androgenów.
- Krzywa glukozowo- insulinowa – w podejrzeniu insulinooporności (IO)
3. Anemia i niski status żelaza/ ferrytyny
Organizm jest to bardzo dobrze zorganizowane przedsiębiorstwo, które dystrybuuje potrzebne składniki mineralne i witaminy na zasadzie wybierania priorytetów. Z punktu widzenia ważności wszystkich organów go współtworzących skóra, włosy i paznokcie są ostatnie w kolejce do otrzymania cennych składników odżywczych, ponieważ bez nich organizm jest w stanie przeżyć. Niedobory żelaza podobnie jak innych składników mineralnych będzie odbijał się w pierwszej kolejności na wyglądzie i kondycji włosów i to bardzo często bez współistniejącej anemii. Dlatego brak odchyleń w morfologii nigdy nie powinno być traktowane równoznacznie z brakiem niedoboru żelaza. Zwłaszcza, że ewentualne deficyty tego składnika mineralnego widoczne są w morfologii dopiero po upływie około 3 miesięcy.
Co może świadczyć o możliwej przyczynie anemii/ niedoboru żelaza w wypadaniu włosów?
- Permanentne zmęczenie i senność w ciągu dnia
- Nietolerancja aktywności fizycznej (szybkie męczenie)
- Zimne stopy i dłonie (słabe krążenie w dystalnych częściach ciała)
- Bladość powłok skórnych
- Zawroty głowy
Jakie badania warto wykonać?
- Morfologia (hemoglobina, hematokryt, MCV, MCHC)
- Żelazo
- Ferrytyna
- Transferyna
- Witamina B12 i kwas foliowy
4. Inne niedobory pokarmowe
Do prawidłowego wzrostu włosa oprócz żelaza niezbędne są inne składniki pokarmowe, a ich deficyty w diecie mogą przyczynić się do problemu wzmożonego wypadania włosów.
Na co jeszcze powinniśmy zwrócić uwagę w naszym codziennym jadłospisie ?
- Białko- Jest podstawowym makroskładnikiem niezbędnym do wytwarzania podstawowego budulca włosa czyli keratyny. Bez niej włosy są suche i matowe. W tradycyjnej diecie raczej nie występują problemy z pokryciem zapotrzebowania na ten składnik pokarmowy. Są jednak grupy osób, które mogą być szczególnie narażone na jego niedobory chociażby ze względu na zwiększone zapotrzebowanie. Mowa tutaj o osobach po oparzeniach, w przebiegu chorób nowotworowych, w nadczynności tarczycy oraz głęboko niedożywionych.
- Odpowiednia podaż i stosunek kwasów tłuszczowych wielonienasyconych. Stanowią one źródło prostaglandyn będących regulatorem wzrostu włosa. Ponadto mogą konkurować o miejsce na receptorze androgenowym, znosząc jego niekorzystne oddziaływanie prowadzące do wzmożonego wypadania włosów w przypadku wcześniej wspomnianego łysienia androgenowego
- Witaminy z grupy B (w tym kwas pantotenowy )
- Witamina C – zwiększa wchłanianie żelaza w jelicie, dzięki czemu zmniejsza ryzyko jego niedoboru
- Witamina D – ma wielokierunkowe działanie. Wpływa pozytywnie na pracę gruczołów łojowych w skórze, zmniejsza ryzyko zapalenia mieszków włosowych, a także reguluje cykl fazy wzrostu (faza anagenu). Szczególnie istotna w przypadku łysienia androgenowego i plackowatego.
- Cynk- Korzystnie wpływa na skórę głowy. Może okazać się pomocny w przypadku wypadania włosów spowodowanych niedoczynnością tarczycy. Cynk jest niezbędnym składnikiem do wytwarzania hormonów tarczycy, które odpowiadają na prawidłowy wzrost włosów.
5. Ostry i przewlekły stres- Nadmiar kortyzolu
Ostry lub przewlekły stres jest jednym z głównych czynników prowadzących do zakłócenia normalnego cyklu wzrostu włosa. Może przyczyniać się do 2 typów łysienia
- Łysienie telogenowe- włosy będące w fazie anagenowej (rosnące) przedwcześnie wchodzą w fazę telogenową (spoczynkową). W rezultacie objawy zaczynają pojawiać się w postaci krótkich, nagłych epizodów wypadania włosów z niewielkim lub zerowym wzrostem nowych włosów. Najczęściej obserwuje się ten efekt z opóźnieniem, około 3 miesiące od zadziałania bodźca stresowego.
- Łysienie plackowate- zwiększone uwalnianie kortyzolu może inicjować lub zaostrzać przebieg chorób autoimmunologicznych, które odgrywają istotną rolę w rozwoju łysienia plackowatego. Szczególnie dotyczy to choroby Hashimoto, Gravesa Basedowa, bielactwa oraz łuszczycy. W przypadku łysienia plackowatego podejrzewa się dużą rolę autoimmunologii ze względu na obecność nacieków limfocytów i innych komórek odpornościowych w najgłębszej części mieszków włosowych (cebulka i brodawka włosowa) wykazana za pomocą biopsji skóry głowy u pacjentów z tym problemem. Mieszki włosowe są odwracalnie uszkodzone, głównie przez cytotoksyczne limfocyty T i cytokiny prozapalne, co w konsekwencji prowadzi do wypadania włosów. W skrócie można powiedzieć, że łysienie plackowate jest chorobą autoimmunologiczną, w której limfocyty T i inne komórki odpornościowe odwracalnie „paraliżują” mieszki włosowe.
Jakie badania warto wykonać?
- przeciwciała ANA- wskazujące na predyspozycję do rozowju chorób autoimmunologicznych
- przeciwciała TPO, TG, TRAB – potwierdzające/ wykluczające chorobę Hashimoto oraz Gravesa Basedowa
- gen HLA- Cw6- Ocena predyspozycji rozwoju łuszczycy
6. Choroby skóry głowy
Skóra głowy tzw. skalp jest miejscem w którym znajdują się mieszki a w nich cebulki włosowe, z których wyrastają włosy. Jakiekolwiek problemy skórne w tym obszarze będą skutkowały wypadaniem włosów oraz upośledzeniem wytwarzania nowych. Do najczęściej wymienianych w literaturze problemów skórnych odpowiedzialnych za zły stan włosów należą:
- Atopowe zapalenie skóry, najczęściej w przebiegu alergii
- Łupież
- Grzybica
- Nużyca- w przebiegu zakażenia pasożytem nużeńcem
- Zapalenie mieszków włosowych w przebiegu zakażenia gronkowcem
7. Stosowane leki i suplementy
Pewne grupy leków jak również przedawkowanie niektórych suplementów mogą dawać skutki uboczne w postaci wzmożonego wypadania włosów. Zwróć uwagę na następujące preparaty:
- Leki Przeciwzakrzepowe (drobnocząsteczkowa heparyna)
- Leki stosowane w nadciśnieniu (propranolol, inhibitory konwertazy angiotensyny)
- Leki obniżające poziom cholesterolu (statyny i fibraty)
- Leki przeciwarytmiczne (proparnolol)
- Leki przeciwdepresyjne (lit, leki z grupy SSRI)
- Retinoidy i wysokie dawki witaminy A (retinolu) >10.000 IU
- Wysokie dawki selenu > 400 μg
Reasumując potencjalnych przyczyny wypadania włosów jest wiele i zapewne te wyżej wymienione to nie wszystkie z możliwych. Warto pamiętać, że wspomniane w artykule czynniki biologiczne odpowiedzialne są za utrzymanie prawidłowego stanu skóry głowy oraz reguluję cyklu wzrostu włosa. Dlatego na efekty związane z likwidacją problemów zdrowotnych, odpowiedzialnych za wzmożone wypadanie włosów trzeba będzie z pewnością trochę poczekać. Nie należy również zapominać o właściwej pielęgnacji włosów, które pomogą utrzymać odpowiednią ich kondycję na długości, dzięki czemu poprawimy w znaczny sposób ich efekt wizualny.
Piśmiennictwo: