Zespół jelita nadwrażliwego podobnie jak zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) manifestują się w podobny sposób. Występowanie wzdęć/ bólu brzucha oraz zaburzenia rytmu wypróżnień w postaci biegunki i/lub zaparcia to wspólny mianownik obu zaburzeń. Niestety wyżej wymienione objawy nie są specyficzne. W praktyce oznacza to, że ich występowanie może wiązać się z różnymi problemami w obrębie układu pokarmowego. Jednym z nich jest obecność pasożytów. W poniższym wpisie chciałabym po krótce omówić problem pasożytów w IBS oraz SIBO.
Spis Treści
Pasożyty w IBS i SIBO
Problem z diagnostyką zespołu jelita nadwrażliwego jest brak wskaźnika/ markera laboratoryjnego, który służy do jego weryfikacji. Niestety powszechnym problemem jest traktowanie IBS(u) jako worka, do którego wrzuca się wszystkie problemy, których lekarz nie jest w stanie sklasyfikować jako jednostkę chorobową, a ponieważ zespół jelita nadwrażliwego jest zaburzeniem psychosomatycznym, pacjent dostaje informację o tym aby się mniej stresował i nauczył żyć z chorobą. Jednak bardzo często podłożem problemów jelitowych nie jest psychosomatyka, a czynniki infekcyjne.
W tym miejscu warto wspomnieć o tzw. poinfekcyjnym IBSie. Więcej informacji na jego temat dowiesz się w z tego wpisu. W wielkim skrócie można powiedzieć, że infekcje prowadzą do przerostu komórek enterochromafinowych (produkujących serotoninę). Nadmiar tego związku wiąże się z bólem brzucha oraz przewlekłymi biegunkami, dlatego poinfekcyjny IBS najczęściej występuje pod postacią biegunkową. W przypadku SIBO obecność pasożytów może przyczynić się do zaburzonej pracy wędrującego kompleksu mioelekrycznego (MMC), który bezsprzecznie odgrywa ważną rolę w oczyszczaniu jelit i zapobieganiu przerostowi bakteryjnemu w jelicie cienkim.
Rodzaje pasożytów powiązanych z IBS i SIBO
Zanim przejdę do omówienia poszczególnych pasożytów, które według literatury są powiązane z rozwojem zaburzeń jelitowych chciałabym dokonać ich klasyfikacji. Pasożyty dzielimy na jednokomórkowe- pierwotniaki oraz pasożyty wielokomórkowe- nicienie. Dlaczego w ogóle zagłębiam się w klasyfikację organizmów pasożytniczych? Z jednego prostego powodu- ich metody leczenia są całkowicie odmienne. Już nie raz słyszałam od swoich Pacjentów o tzw. „profilaktycznym odrobaczaniu” przy wykorzystaniu powszechnych leków przeciwpasożytniczych tj: Vermox, Zentel lub Pyrantelum. Są to leki dedykowane pasożytom wielokomórkowym ich mechanizm działania nie obejmuje pasożytów jednokomórkowych (pierwotniaków), które z kolei leczy się antybiotykami np. metronidazolem. W związku z tym, że problem IBSu oraz SIBO zdecydowanie częściej wiąże się z infekcjami pierwotniakowymi to pozwolę sobie o nich trochę więcej napisać.
1.Blastocystis hominis
Droga zakażenia:
feralno- oralna, odzwierzęca transmisja (świnie, drób, małpy )- Prawdopodobnie osoby zawodowo narażone na kontakt ze zwierzętami
Objawy :
- ból brzucha
- wzdęcia
- skurcze
- biegunka
- zaparcie
- naprzemienne biegunki i zaparcia
Powiązania B. hominis z innymi problemami zdrowotnymi:
- Wraz z listą możliwych objawów pojawiły się komentarze, że B. hominis może być powiązany z IBS.
- Kilka interesujących studiów przypadku przedstawia remisję zarówno choroby Hashimoto[1] (autoimmunologicznej niedoczynności tarczycy), jak i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego[2] (rodzaj nieswoistego zapalenia jelit) po eradykacji Blastocystis hominis
- Blastocystis powiązany jest również z przewlekłymi chorobami skóry i istnieje możliwy związek z aktywacją komórek tucznych, charakteryzującą się nietolerancją pokarmów o wysokiej zawartości histaminy[3]
2. Entamoeba histolytica
Pasożyt występujący w 2 postaciach: trofozoitu i cysty. Formą inwazyjną jest cysta wydalana z kałem i jest zdolna do przetrwania w środowisku zewnętrznym – niewrażliwa na wysychanie. W jelicie cienkim uwalniają się trofozoidy wyposażone w pseudopodia (nibynóżki).Trofozoity penetrują błonę śluzową jelita grubego. Na skutek dysfunkcji tkanek i wzmożonej przepuszczalności nabłonka rozwija się krwista biegunka
W wyniku inwazji powstają najpierw mikroowrzodzenia błony śluzowej, przez które przedostają się do ściany jelita erytrocyty i komórki zapalne[4]
Droga zakażenia:
- Droga fekalno-oralna (zanieczyszczenie wody, owoców i warzyw)
- Podróże do krajów o niskim standardzie sanitarnym: Azja (Indie), Afryka (Egipt), Ameryka Południowa (Meksyk), Ameryka Środkowa.
Diagnostyka:
Badanie kału, trofozoity można wykryć pobierając bioptaty lub aspiraty podczas kolonoskopii.
- Badanie mikroskopowe- niestety nie pozwala na odróżnienie form patogennych E. histolitica od komensalnego gatunku E. dispar. Kał powinien być pobrany 3 razy w odstępach 3-4 dni. W uformowanym kale większa szansa odnalezienia cyst, w postaci biegunkowej trofozoidów
- Badanie serologiczne: test typu ELISA POZWALA WYKRYĆ ANTYGENY W KALE gal/GALnac lektyny oraz badanie przeciwciał IgG skierowanych przeciwko GAL/Galnac lektynie (w dalszym ciągu brak możliwości rozróżnienia patogennego gatunku od komensalnego)
- Wykrycie materiału genetycznego (PCR)- pozwala zróżnicować gatunek patogenny od komensalnego!!!
Objawy:
W większości przypadków (90%) przebiega bezobjawowo
Objawowa pełzakowita ma zazwyczaj podostry początek z okresem wylęgania 2-6 tygodni.
Klinicznie przybiera postać
czerwonki pełzakowatej, której objawy są następujące:
- Luźne wypróżnienia, śluzowe z krwią ale bez towarzyszącego bolesnego parcia na stolec
- Bóle w prawym podbrzuszu
- Bóle pleców
- Utrata masy ciała
Pełzakowica w postaci nieczerwonkowej przybiera objawy:
- Bóle brzucha
- Wzdęcia
- Wypróżnienia z domieszkami śluzu
3. Cryptosporidium
Pasożyt bytujący głównie w komórkach jelita cienkiego, rzadko w nabłonku dróg oddechowych. Dla człowieka gatunki chorobotwórcze to przede wszystkim: C. parvum oraz C. hominis[5]
Droga zakażenia:
- Droga pokarmowa- połknięcie oocyt
- Droga układu oddechowego – rzadsza
- Cryptosporidium wykrywane są w ściekach, wodzie wodociągowej, basenach, uprawach rolnych nawożonych gnojowicą
- Do zarażenia dochodzi prawdopodobnie poprzez kontakt z osobą chorą, spożycie wody i żywności zanieczyszczonej fekaliami zawierającymi oocyty, płukanie warzyw skażoną wodą
Diagnostyka
Badanie immunoenzymatyczne kopro antygenów Cryptosporidium
Objawy:
- Może przebiegać bezobjawowo lub z biegunką o różnym nasileniu
- Luźne wypróżnienia
- Osłabienie, zmęczenie
- Stan podgorączkowy
- Kurczowe bóle brzucha
- Nudności i utrata apetytu
4. Giardia intestinalis
Pasożyt bytuje w przewodzie pokarmowym, rzadziej w drogach żółciowych czy trzustkowych. Może występować w formie cysty lub trofozoitu. Do ekscytacji (uwolnienie trofozoitu) dochodzi w dwunastnicy. Trofozoity wyposażone są w cztery pary wici oraz tarczę przyssawkową, która umożliwia im przywarcie do nabłonka jelitowego. Następstwem jest destrukcja komórek nabłonkowych z stopniowo rozwijającym się zespołem złego wchłaniania. [6], [7]
Droga zakażenia:
Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez spożycie zanieczyszczonej cystami (formami przetrwalnikowymi) wody, żywności czy kontakt z osoba zarażoną
Objawy:
- Biegunka
- Utrata masy ciała
- Skurcze brzucha
- Zespół złego wchłaniania w jelicie cienkim
- Przejściowy niedobór laktazy (prowadzący do nietolerancji laktozy)
- Niedobór witamin: A, B12 B9
Dodatkowe informacje:
Giardia lamblia lubi współwystępować z innymi pasożytami lub bakteriami.(tzw. koinfekcje)
- Glista ludzka
- Cryptosporidium
- C difficile
- E. coli
- Salmonella
- Campylobacter,
- enteroagregacyjna E coli
- Helicobacter pylori
Podsumowując
Infekcje pasożytnicze są częstym problemem osób zmagających się z przewlekłymi zaburzeniami jelitowymi. W poszukiwaniu przyczyn swoich problemów z pewnością warto rozważyć diagnostykę w kierunku pasożytów. Warto jednak pamiętać o tym, że za infekcje jelitowe odpowiedzialne są pierwotniaki, które w dalszym ciągu stosunkowo rzadko się bada. Weryfikacja z jakim konkretnie pasożytem mamy do czynienia niewątpliwe pomoże ustalić odpowiedni sposób leczenia.