Helicobacter pylori to bakteria o spiralnym kształcie bytująca w żołądku, nieleczona może doprowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, na podłożu którego rozwija się choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Obecność w żołądku Helicobacter pylori może sprzyjać rozwojowi raka. W poniższym wpisie chciałabym szerzej omówić temat tej bakterii.
- Jakie są przyczyny i objawy zakażenia?
- Jakie choroby wywołuje Helicobacter pylori?
- Kompendium w zakresie diagnostyki Helicobacter pylori. Jakie metody diagnostyczne są wiarygodne w ocenie zakażenia i wyleczenia
- Wskazać jakie są strategie leczenia zarówno farmakologicznego jak również naturalnego.
- Ostatecznie jak powinna wyglądać profilaktyka przed nawrotem infekcji?
Spis Treści
Czym jest Helicobacter pylori?
Jest to bakteria gram ujemna, która doskonale radzi sobie w kwaśnym środowisku żołądkowym. Zawdzięcza to następującym cechom[1]:
- zdolności produkcji enzymu- Helicobacter pylori produkuje ureazę, która rozkłada mocznik do dwutlenku węgla i zasadowego amoniaku. To z kolei powoduje zmianę pH z silnie kwasowego w kierunku obojętnego.
- obecności rzęsek, które umożliwiają im penetrację do głębszych warstw błony śluzowej żołądka
- zdolności produkcji enzymów mukolitycznych, uszkadzających błonę śluzową żołądka
- wytwarzaniu egzotoksyn, które generują zapalenie błony śluzowej żołądka
Jak dochodzi do zakażenia Helicobacter pylori w żołądku?
Do zakażenia dochodzi zwykle w dzieciństwie. Częstość występowania zakażenia tą bakterią różni się znacznie w zależności od m.in. obszaru geograficznego, wieku, rasy i statusu społeczno-ekonomicznego.
Ryzyko zakażenia znacznie się zwiększa jeśli u członka rodziny została wykryta bakteria. U większości zakażonych dzieci nie rozwijają się żadne powikłania [2]. Zakażenie H. pylori w dzieciństwie powoduje mniej stanów zapalnych i owrzodzeń żołądka niż u dorosłych. Jednak u niektórych dzieci mogą wystąpić objawy, takie jak pieczenie w żołądku, nudności, wymioty i utrata apetytu.
U dzieci objawy Helicobacter pylori są związane z: niedożywieniem, anemią z niedoboru żelaza, biegunką oraz upośledzeniem wzrostu, masy ciała. Czasem obserwuje się również zaburzenia funkcji poznawczych, zwłaszcza w przypadku niedostatecznego spożycia pokarmu[2]
Objawy Helicobacter pylori
Obecność bakterii w żołądku przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo.
Do najczęstszych objawów zakażenia należy:
- nieprzyjemny zapach z ust
- refluks/ zgaga
- odbijanie po posiłku
- bóle brzucha, a dokładnie ból w nadbrzuszu
- silne bóle brzucha po jedzeniu
- wzdęcia
- gazy
- anemia z niedoboru żelaza oraz witaminy B12
Występowanie powyższych objawów ze strony układu pokarmowego powinno skłonić do rozpoczęcia odpowiedniej diagnostyki, w tym celu należy skonsultować się z lekarzem.
Nieleczone zakażenie Helicobacter pylori może sprzyjać poważnym patologiom w obrębie przewodu pokarmowego. W pierwszej kolejności rozwija się stan zapalny prowadzący do zapalenia żołądka. Brak stosownego leczenia prowadzi do pogłębienia patologii w postaci inicjowania wrzodów żołądka i dwunastnicy, a to z kolei sprzyja rozwojowi raka żołądka.
Warto wspomnieć, że są pewne czynniki, które przyśpieszają progresję niekorzystnych zmian w błonie śluzowej żołądka, a są takie, które je opóźniają.
- Do czynników przyspieszających zaliczamy: duże spożycie soli oraz dieta bogata w konserwanty (azotany i azotyny)
- Czynniki hamujące progresję przewlekłego zapalenia to odpowiednia podaż antyoksydantów w postaci beta karotenu oraz witaminy C I E
Badania diagnostyczne w infekcji H. pylori
Kiedy zauważyliśmy u siebie niepokojące objawy należy wykonać odpowiednią diagnostykę, która pozwoli zweryfikować czy mamy do czynienia z bakterią Helicobacter pylori. Obecnie na rynku mamy różne badania pozwalające na identyfikację zakażenia bakterią Helicobacter pylori, jednak w wielu przypadkach jest kilka haczyków, na które powinniśmy uważać.
Badania Helicobacter pylori
- test oddechowy znakowany mocznikiem
- badanie antygenu Helicobacter pylori w kale
- testy serologiczne- oznaczenie przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori w klasie IgG
- szybki test ureazowy – pobranie wycinka błony śluzowej żołądka podczas badania endoskopowego
Każde z tych badań jest wiarygodne w ocenia zakażenia, jednak odznacza się inną czułością i swoistością. Poza tym w przypadku niektórych badań istotne jest wcześniejsze odstawienie leków z grupy inhibitorów pompy protonowej oraz preparatów bizmutu. Badanie polegające na oznaczeniu poziomu przeciwciał w klasie IgG nie nadaje się do oceny skuteczności leczenia infekcji Helicobacter pylori, a oznaczenie antygenu w kale może być fałszywie ujemne kiedy mamy biegunkę. Poniżej została przedstawiona tabelka z porównaniem skuteczności diagnostycznej różnych badań.
Jakie choroby wywołuje zakażenie bakterią Helicobacter pylori?
Coraz więcej danych literaturowych wskazuje na liczne powiązania zakażenia tą bakterią, a występowaniem różnych chorób i/lub zaburzeń. Należą do nich:
- Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy [3]
- Objawy skórne: trądzik różowaty, łuszczyca [4]
- Zaburzenia neurologiczne: choroba Alzheimera i choroba Parkinsona [5].
- SIBO- przerost bakteryjny jelita cienkiego [6]
Jak wygląda leczenie Helicobacter pylori
1. Leczenie farmakologiczne
- terapia poczwórna z bizmutem, w skład której wchodzą IPP + bizmut + metronidazol + tetracyklina -skuteczność terapii > 90%, lub alternatywnie
- terapia poczwórną bez bizmutu (IPP + amoksycylina + metronidazol + klarytromycyna)
Ważne informacje podczas leczenia antybiotykowego:
- W przypadku braku eradykacji Helicobacter pylori w wyniku zastosowania terapii z pierwszego wyboru, zaleca się unikać ponownego stosowania antybiotyków, które wcześniej okazały się nieskuteczne[7]
- Podczas stosowania antybiotyków należy włączyć probiotyki. Zwiększają one skuteczność eliminacji bakterii z żołądka, jak również zmniejszają niekorzystne skutki uboczne antybiotyków.[7]
- Po drugiej nieskutecznej terapii eradykacyjnej zaleca się zbadanie wrażliwości szczepu H. pylori na antybiotyki przed wdrożeniem kolejnego leczenia antybiotycznego[8]
- Nie należy pomijać leków zobojętniających kwas solny w żołądku (IPP), pełnią one określoną rolę w terapii eradykacyjnej. Działanie antybiotyku jest najsilniejsze przy pH od 6-8. Jest to optymalne pH do replikacji bakterii H.pylori [9]
- Nie należy skracać czasu trwania terapii. Kuracja antybiotykowa powinna trwać 14 dni, a skracanie czasu jej trwania może spowodować, że leczenie okaże się nieskuteczne [10]
- Podczas terapii antybiotykowej należy zaprzestać palenia papierosów. Palenie zwiększa wydzielanie kwasu solnego oraz redukuje podśluzówkowy przepływ krwi w ścianie żołądka, co w znacznym stopniu upośledza penetrację antybiotyku. [11]
2. Leczenie naturalne Helicobacter pylori
Terapie antybiotykową można wesprzeć leczeniem naturalnym. Poniżej wymieniłam preparaty, które zostały przebadane pod kątem skuteczności eradykacji Helicobacter pylori. Ich działanie oceniano albo samodzielnie, albo w połączeniu z konwencjonalną terapią farmakologiczną. Skuteczność owych preparatów w leczeniu zakażenia tą bakterią zostało potwierdzone na podstawie randomizowanych badań klinicznych z podwójną ślepą próbą, a należą do nich:
- czarnuszka- 2 g/ dobę przez 8 tygodni [12], [13]
- lukrecja- 300 mg 2 x dobę przez 4 tygodnie [14]
- melatonina 5 mg 2 x dobę + tryptofan 250 mg/ 2 x dobę przez 21 dni [15]
- mastika 350 mg 3 x dobę [16]
3. Probiotyki w infekcji H. pylori
O tym nie będę się zbyt mocno rozpisywała, ponieważ` poświęciłam temu zagadnieniu oddzielny wpis. Znajdziesz go tutaj. Poruszyłam w nich kwestie, które szczepy zwiększają skuteczność antybiotyków w terapii eradykacyjnej. Serdecznie zachęcam do lektury!
Na uwagę w szczególności zasługuje szczep:
Lactobacillus reuteri DSM17648 – szczep ten odznacza się zdolnością do rozpoznawania, a następnie łączenia się ze strukturami powierzchniowymi H. pylori. To powoduje upośledzenie ruchliwości Helicobactera, a powstałe w ten sposób agregaty szczep probiotyczny- Helicobacter są eliminowane z żołądka [17].
Jak powinna wyglądać profilaktyka?
Obecnie nie ma jasno określonych zasad profilaktyki, jednak warto wspomnieć o konieczności zachowania higieny, zaprzestaniu picia wody z niepewnych źródeł oraz zwiększenie spożycia witaminy C, beta karotenu oraz witaminy E wraz z dietą.
Jeżeli miałeś kontakt z osobą zakażoną Helicobacter pylori powinieneś lub powinnaś zgłosić się do lekarza.
Nie ma wytycznych dotyczących diagnostyki w kierunku Helicobacter pyroli u osób bezobjawowych, jednak u osób obciążonych ryzykiem nowotworowym warto ją wykonać w celu wykluczenia obecności jednego z najpoważniejszych czynników ryzyka rozwoju raka żołądka.
Podsumowując, infekcja H. pylori z pewnością jest wyzwaniem nie tylko w kwestii diagnostyki, ale również leczenia. Aby zwiększyć skuteczność eradykacji bakterii należy połączyć leczenie antybiotykowe z probiotykami, a całość uzupełnić preparatami naturalnymi.