Dlaczego badanie witaminy B12 może być mylące?

O witaminie B12 bardzo rzadko się mówi, a jeszcze rzadziej się ją bada. Niestety niedobory tej witaminy występują coraz częściej w naszym społeczeństwie. Temat ten chciałabym dziś szeroko omówić, ponieważ jest niezwykle złożony i wymaga przede wszystkim prześledzenia losów witaminy B12 w naszym organizmie.

 Jest to niezbędne aby ocenić na jakim etapie zachodzą problemy z jej wykorzystaniem i dzięki temu dobrać właściwą metodę suplementacji, a tym samym zwiększać efektywność leczenia.

Dlaczego problem niedoboru witaminy B12 dotyka coraz większej grupy osób?

Powodów jest kilka, należą do nich:

  • eliminacja produktów odzwierzęcych (dieta wegańska)
  • stosowanie przewlekle leków, upośledzających wchłanianie witaminy B12
  • zaburzenia wchłaniania w przebiegu chorób układu pokarmowego
  • występujące polimorfizmy genetyczne, odpowiedzialne za metabolizowanie witaminy w naszym organizmie.

Parę słów o witaminie B12 oraz jej formach

Witamina B12 jest związkiem, który występuje wilku formach o różnym stopniu biodostępności

  • cyjanokobalamina (forma syntetyczna, nie występująca w naturze, wykorzystywana do produkcji leków, suplementów oraz stosowana do wzbogacania, czyli fortyfikowania żywności) Musi zostać przekształcona do form aktywnych czyli metylokobalaminy i/lub adenozylokobalaminy
  • hydroksykobalamina- nieaktywna ale naturalnie występująca forma witaminy B12,stosunkowo łatwo konwertuje się do aktywnych form (metylokobalaminy i adenozylokobalaminy)
  • metylokobalamina- aktywna forma witaminy B12 uczestnicząca w tworzeniu komórek krwi, odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego
  • deoksyadenozynokobalamina- aktywna forma witaminy B12, która odpowiedzialna za prawidłowe metabolizowanie składników odżywczych białek, tłuszczów oraz węglowodanów dzięki czemu możliwa jest producka energii użytecznej biologicznie (ATP)

W tym punkcie warto zwrócić uwagę na obecność nieaktywnej formy witaminy B12 (cyjanokobalaminy) w większości suplementów. Posiada ona jedną zaletę. Jest formą, którą stosunkowo tanio wyprodukować, w związku z tym bardzo chętnie jest wykorzystywana przez wielu producentów do produkcji leków czy suplementów diety.

Z drugiej strony ma bardzo poważną wadę. Osoby posiadające mutację w genie MTHFR, nie są w stanie prawidłowo konwertować cyjanokobalaminy do form aktywnych, przez co organizm nie może jej właściwie wykorzystać. Co gorsza taka suplementacja podniesie ogólny poziom witaminy B12 mierzony w surowicy, ale w żaden sposób nie przyczynia się do wyrównania jej niedoborów na poziomie komórkowym. A teraz zasadnicza kwestia. Ile osób ma świadomość obecności polimorfizmów genetycznych?

Jakie są objawy niedoboru witaminy B12?

Niedobory witaminy B12 negatywnie wpływają na wiele procesów zachodzących w naszym organizmie. Poniżej zamieściłam tabelę, aby pokazać w jak różny sposób może manifestować się jej niedobór.

Układ
pokarmowy
Układ krwiotwórczy Zaburzenia neurologiczne Zaburzenia poznawcze Problemy
skórne
Utarta smaku Anemia Parastezje rąk i nóg Osłabienie pamięci i otępienie Bladość skóry
Pieczenie języka   Kłucie opuszek palców Zaburzenia nastroju Zażółcenie białkówek
Język bawoli (gładki i lśniący)   Niestabilność chodu Halucynacje Owrzodzenia w kącikach ust
Biegunki/ Zaparcia   Szum w uszach Zespoły hipomaniakalne Bielactwo
      Demencja  

Losy witaminy w organizmie oraz czynniki, które uniemożliwiają jej prawidłowe wykorzystanie

  1. Produkcja czynnika Castle’a (IF) w żołądku i wiązanie się z nim witaminy B12

Witamina B12 w naszym pokarmie występuje w postaci związanej z różnymi białkami. Obecność enzymów w żołądku, pozwala na ich trawienie, a zatem „uwolnienie” witaminy i związaniem się z czynnikiem wewnętrznym, który umożliwia transport witaminy B12 w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Czynnik Castle’a produkowany jest przez komórki okładzinowe zlokalizowane w ścianie żołądka, zatem wszelkie dysfunkcję w obrębie żołądka jak również stosowanie leków mających wpływ na jego funkcjonowanie będą również miały wpływ na wchłanianie witaminy B12.

Przyjrzyjmy się zatem czynnikom, które mogą na tym etapie wpływać niekorzystnie

  • Choroba autoimmunologiczna Addisona Biermera (Niedokrwistość złośliwa). Układ immunologiczny niszczy komórki odpowiedzialne za produkcję czynnika wewnętrznego.
  • Zbyt wysokie pH, spowodowane np. infekcją Helicobacter pylori czy długotrwałym przyjmowaniem leków zmniejszających produkcję kwasu solnego w żołądku (IPP)
  • Zapalenie błony śluzowej żołądka, np. w przebiegu infekcji Helicobacter pylori
  • Operacje wycięcia żołądka (na skutek zmian nowotworowych) lub zmniejszenie (na skutek zabiegów bariatrycznych)
  • Stosowanie antagonistów receptora histaminowego i atropiny (zmniejsza ilość IF)

2. Wchłanianie witaminy B12 z jelita krętego do krwi

Miejscem wchłaniania witaminy B12 jest odcinek jelita krętego. W tym miejscu występują specjalne receptory, z którymi łączy się czynnik IF i oddaje witaminę B12 z kosmka jelitowego do krwi. Warto wspomnieć w tym miejscu, że praca tych receptorów jest zależna od wapnia. Zatem niedobory tego makroelementu mogą również negatywnie wpływać na wchłanianie witaminy B12. Czynniki, które mogą negatywnie wpływać na tym etapie:

  • Niedobór enzymów trzustkowych, na skutek przewlekłego zapalenia trzustki
  • Zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO)
  • Obecność pasożytów (bruzdogłowiec szeroki)- zwiększenie absorpcji
  • Stany zapalne jelit np. w przebiegu choroby Leśniowskiego- Crohna
  • Resekcja jelita krętego, czyli miejsca wchłaniania witaminy B12
  • Zaburzenia wchłaniania w przebiegu celiakii

3. Transport witaminy B12 do miejsca docelowego (komórki)

Witamina B12 po wchłonięciu do krwi, jest transportowana do komórek aby tam spełniać określone funkcje. Na tym etapie główny czynnik zaburzający to

  • Mutacje w genach odpowiedzialnych za transport witaminy B12 do komórki

Czy sama morfologia nie wystarczy?

Niestety nie! Zawsze przestrzegam przed bazowaniem tylko i wyłącznie na badaniach nie biorąc pod uwagę jednocześnie objawów. W przypadku witaminy B12 można się bowiem łatwo oszukać. Okazuje się, że w morfologii bardzo późno ukazują się niedobory witaminy B12, a problemy neurologiczne mogą przebiegać bez większych odchyleń w surowicy.

Jakie odchylenia w morfologii mogą świadczyć o anemii z niedoboru witaminy B12?

↓ Hemoglobina i Hematokryt – parametry świadczące o anemii

↑ MCV, MCHC – parametry pozwalające rozróżnić anemię z niedoboru żelaza od anemii spowodowanej niedoborem witaminą B12 i kwasem foliowym. Podwyższona wartość świadczy o anemii z niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego

Na powyższą interpretację należy uważać,  ponieważ są pewne czynniki, które mogą mieć wpływ na wyżej wymienione wskaźniki i tym samym zaburzają nam prawdziwy obraz sytuacji

Czynniki dające wynik fałszywie ujemny (sztucznie obniżają MCV i MCHC) Czynniki dające wynik fałszywie dodatni (sztucznie podwyższają  MCV i MCHC)
– jednoczesny niedobór żelaza – nadużywanie alkoholu
– stan zapalny – leki przeciwnowotworowe
  – retikulocytoza (↑ retikulocytów)
– niedoczynność tarczycy

Badania pozwalające oznaczyć niedobory witaminy B12 i ich interpretacja kliniczna

Obecnie na rynku mamy dostępnych kilka badań, które mogą okazać się pomocne w ocenie niedoborów witaminy B12. Jednak każde z nich ma swoje wady jak również zalety, co zostało uwzględnione w poniżej zamieszczonej tabeli.

Markery oceniające stężenie witaminy B12 w organizmie

  •  Całkowita witamina B12
  • Holo-transkobalamina – aktywna postać witaminy B12
  • Kwas metylomalonowy (MMA)
  • Homocysteina
Wskaźnik Zakres normy Wartość świadcząca o niedoborze   Możliwość uzyskania wyników fałszywie dodatnich Czułość
Witamina B12 211 – 911 pg/ml  <200 pg/ml  – niedobór   Suplementacja kwasem foliowym i witaminą C może fałszować wynik badania
Talasemia
Surowica B12 jest najmniej wrażliwym wskaźnikiem i zwykle nie zmniejsza się aż do momentu wystąpienia poważnych niedoborów B12.
Holo- trans kobalamina 42-157pmol <32-37pmol Osoby z chorobami nerek(w pierwszej kolejności zbadać kreatyninę) Holo-TK jest najwcześniejszym I najbardziej wrażliwym wskaźnikiem niedoboru witaminy B12.
MMA 50,0 – 300,0 nmol/L >300,0 nmol/L Osoby z chorobami nerek (w pierwszej kolejności zbadać kreatyninę)
Osoby z chorobami tarczycy
Dosyć czuły marker niedoboru witaminy B12
Homocysteina 2.2-13.2 μmol/l >13,2 μmol/l Niedobór kwasu foliowego i witaminy B6 również wpływa na podwyższony poziom homocysteiny Dosyć czuły marker niedoboru witaminy B12

Warto pamiętać, że wysoki poziom B12 w surowicy niekoniecznie wyklucza jej funkcjonalny niedobór, który z kolei najlepiej oddają badania takie jak  MMA lub holo-TK. Taka sama sytuacja występuje w przypadku homocysteiny, dla której zakres normy w zależności od laboratorium waha się w przedziale 2.2-13.2 μmol/l, ale istnieją badania, wskazujące poziom homocysteiny >10 nmol/l  jako istotny czynnik ryzyka chorób układu krążenia . związek ten jest liniowy – im wyższa homocysteina, tym wyższe ryzyko.

Jak widać diagnostyka niedoborów witaminy B12 może być skomplikowana, a wyniki przeprowadzanych badań niejednoznaczne. Poziomy witaminy we krwi pełnej bardzo często nie odzwierciedlają stężenia komórkowego. Dlatego zdecydowanie lepiej polegać na obserwacji ewentualnych objawów związanych z niedoborem B12 i wspomagać się bardziej czułymi wskaźnikami jak: holo- transkobalamina, homocysteina i kwas metylomalonowy (MMA)

Wkróte pojawi się również kolejny wpis, związany z suplementacją witaminą B12 , w którym poruszę kilka istotnych kwestii, mianowicie:

  1. Jaka forma witaminy B12 będzie dla nas najlepsza ?
  2. Jaka forma podania będzie najskuteczniejsza?
  3. Jak dobrać właściwą dawkę?

Piśmiennictwo:

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2542454819300335

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128119075000142

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23866416

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22481895

Oceń wpis

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Zobacz także
Mikroflora jelitowa, czyli jak bakterie i grzyby mogą modulować zachowanie dzieci z autyzmem?

Mikroflora jelitowa, czyli jak bakterie i grzyby mogą modulować zachowanie dzieci z autyzmem?

Czym jest mikroflora jelitowa oraz w jaki sposób zachodzi komunikacja na osi mózg- jelito? Mikroflora jest brakującym elementem układanki w funkcjonowaniu osi mózg- jelito. Jej obecność zawiaduje najważniejszymi procesami zachodzącymi zarówno w układzie pokarmowym jaki i nerwowym.

Dowiedz się więcej
Poinfekcyjny IBS

Poinfekcyjny IBS

Dotychczas wyróżnialiśmy trzy postaci zespołu jelita drażliwego: biegunkową, zaparciową oraz mieszaną, jednak coraz częściej postuluje się o wyodrębnienie nowej formy związanej z jego patofizjologią, mianowicie poinfekcyjny IBS.

Dowiedz się więcej
Xifaxan w SIBO

Xifaxan w SIBO

SIBO z ang small intestinal bacterial overgrowth jest to problem przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. W skrócie można powiedzieć, że mamy do czynienia ze zbyt dużą ilością bakterii zlokalizowanych w niewłaściwym dla nich miejscu.

Dowiedz się więcej
Kokos w diecie low FODMAP

Kokos w diecie low FODMAP

Dieta low FODMAP to model żywieniowy oparty na wprowadzeniu do jadłospisu wyłącznie produktów o niskiej zawartości fodmap. FODMAP to akronim pochodzący od nazw węglowodanów o dużym potencjale fermentacyjnym. Głównym założeniem diety jest redukcja uciążliwych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Dowiedz się więcej

Potrzebujesz POMOCY? Napisz do mnie!

Zawodowo działam na wielu płaszczyznach dlatego aby możliwie jak najszybciej się ze mną skontaktować wybierz interesujący Cię obszar mojej działalności. To pomoże usprawnić naszą komunikację