Inhibitory pompy protonowej są to najczęściej przepisywane leki, które znajdują zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Z roku na rok drastycznie rośnie liczba wystawianych recept na IPP, co dziwnym zbiegiem okoliczności przekłada się na większą zachorowalność na SIBO oraz inne problemy jelitowe. Poniższy wpis ma na celu zwiększyć świadomość zarówno u osób, które mają dopiero zamiar włączyć leki z grupy inhibitorów pompy protonowej, jak również u tych, którzy je przyjmują przewlekle. Postaram się udowodnić, że leki te są zbyt pochopnie przepisywane przez lekarzy. Wskaże, które choroby wymagają bezwględnego przyjmowania leków z grupy IPP. Na koniec przedstawię zagrożenia, wynikające z długotrwałego hamowania wydzielania kwasu solnego w żołądku i jak się przed nimi ustrzec.
Ponieważ temat leków hamujących wydzielanie kwasu solnego jest wielowątkowy, pozwoliłam sobie zamieścić kilka wpisów, które stanowią jego doskonałe uzupełnienie
- Zanim podejmiesz terapie farmakologiczną- sprawdź czy objawy refluksowe nie są spowodowane infekcją Helicobacter pylori
- Jeżeli w gastroskopii wyszły nadżerki i przewlekły stan zapalny błony śluzowej- rozważ te działania zamiast IPP
- Masz refluks- czy oby na pewno? Choroba refluksowa przełyku i dyspepsja czynnościowa objawiają się w ten sam sposób- pieczeniem w przełyku. Inhibitor w takiej sytuacji nie pomoże, sprawdź alternatywne rozwiązanie
Spis Treści
Czym są inhibitory pompy protonowej?
Proton pump inhibitors – Inhibitory pompy protonowej to leki, których mechanizm działania opiera się na hamowaniu wydzielania kwasu solnego z komórek okładzinowych żołądka. Przewlekła supresja wydzielania jonów wodoru do żołądka przyczynia się do zmiany pH z silnie kwasowego w kierunku obojętnego. To z kolei generuje wiele skutków ubocznych i prowadzi do różnych problemów zdrowotnych.
Nazwy leków- Inhibitory pompy protonowej
Obecnie na rynku mamy wiele różnych rodzajów inhibitorów pompy protonowej. Należą do nich: (nazwy leków)
- Omeprazol: (Helicid, Polprazol, Prazol, Ventazol)
- Esomeprazol : (Esomeprazol, Emanera, Texibax)
- Lanzoprazol : (Lanzul, Zalanzo)
- Rabeprazol: (Zulbex)
- Pantoprazol: (Anesteloc, Nolpaza, Controloc 20/ 40, Pantoprazole, Ranloc)
Leki te występują w postaci tabletek lub kapsułek dojelitowych. W większości przypadków są to leki na receptę, jednak znajdziemy również dawkę PPI dostępną bez recepty. W każdym przypadku włączenie tych leków powinno być skonsultowane z lekarzem i wskazania do stosowania poparte stosowną diagnostyką.
Wskazania do stosowania inhibitorów pompy protonowej (IPP)
Według wytycznych różnych towarzystw gastroenterologicznych, grupa leków IPP znajduje zastosowanie w następujących problemach zdrowotnych:
- leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
- refluksie żołądkowo- przełykowym
- stanach zapalnych błony śluzowej żołądka
- w ubytkach błony śluzowej w postaci nadżerek
- przełyk Baretta
- eradykacji Helicobacter pylori (terapia skojarzona z antybiotykami)
- osłonowo podczas stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych ( nlpz) i innych leków drażniących śluzówkę żołądka
Za chwilę powiem Ci kiedy faktycznie należy włączyć tego typu leki. Uwaga, okaże się, że lista znacznie się zmniejszy.
Inhibitory pompy protonowej- faktyczne wskazania do stosowania leków.
Są trzy stany, w których wskazania do stosowania PPI są faktycznie zasadne. Należą do nich:
- aktywna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (stan ostry)
- eradykacja Helicobacter pylori ( inhibitor zwiększa szanse wyleczenia infekcji)
- przełyk Baretta ( ze względu na ryzyko rozwinięcia nowotworu)
Co zatem z resztą?
- stan zapalny błony śluzowej i wszelkie ubytki w jej strukturze w postaci nadżerek powinny być leczone preparatami o działaniu regenerującym, odbudowującym śluzówkę żołądka. O tym jakie to są preparaty i jaki jest ich mechanizm działania znajdziesz w tym wpisie.
- choroba refluksowa przełyku- w tym zaburzeniu zdecydowanie lepiej działają leki prokinetyczne, które usprawniają czynność motoryczną przełyku i żołądka
- podczas stosowania NLPZ i innych leków drażniących śluzówkę również włączamy preparaty powlekające i regenerujące błonę śluzową.
Dlaczego kwas w żołądku jest taki ważny?
Silnie stężony kwas w żołądku jest gwarantem zdrowia całego układu pokarmowego.
- Jest to pierwsza linia obrony przed wnikaniem różnych patogenów: bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów i zapobiega rozwijaniu się różnych infekcji jelitowych.
- Aktywuje enzym pepsynę, dzięki której może być zapoczątkowane trawienie białka. Brak lub niska aktywność pepsyny przyczynia się do zaburzeń trawienia białka w przewodzie pokarmowym, a to z kolei powoduje problem z zaparciami.
- Kwas solny, który wchodzi w skład soku żołądkowego umożliwia prawidłowe wchłanianie wielu witamin i składników mineralnych, np: żelaza, cynku, magnezu, wapnia oraz witaminy B12
A teraz przyjrzyj się proszę poniższemu rysunkowi. Poniżej przedstawiłam 14 stopniową skalę pH.
Tak się składa, że każdy proces w naszym organizmie wymaga spełnienia określonych warunków. Jeżeli chodzi o działanie przeciwdrobnoustrojowe, jak rownież funkcję trawienną żołądka- wymagane jest pH <3 (silnie kwasowe). Tymczasem stosowanie leków zobojętniających powoduje przesunięcie równowagi kwasowo- zasadowej w kierunku pH obojętnego, co w znacznym stopniu upośledza wyżej wymienione aktywności i zaczynają się przewlekłe problemy jelitowe
Inhibitory pompy protonowej- skutki uboczne
Długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej wiąże się z licznymi skutkami ubocznymi. Przewlekłe zahamowanie wydzielania kwasu solnego prowadzi do różnych komplikacji zdrowotnych. Aby obiektywnie przedstawić temat, poniżej zaprezentuje wyniki będące:
- zbiorem różnych badań, czyli metaaanlizy
- badania przeprowadzone tylko na dużych grupach (kohorty)
- autorzy publikacji deklarują brak konfliktu interesów
- badania pochodzą z czasopism o wysokim IF
Postaram się również w każdym przypadku wyodrębnić grupę osób, która będzie szczególnie narażona na rozwój działań niepożądanych na skutek stosowania PPI.
1.Problemy jelitowe- zwiększone ryzyko infekcji jelitowych
Metaanalizy wykazały, że przewlekłe stosowanie IPP wiąże się ze zwiększonym ryzykiem infekcji jelitowych, w tym SIBO[2] oraz Clostridium difficiele [3]
Kto jest szczególnie narażony na rozwój skutków ubocznych IPP?
- osoby starsze
- osoby podróżujące do krajów o niskim standardzie sanitarno-epidemiologicznym (kraje Afryki północnej oraz Azji)
- osoby z historią przewlekłej antybiotykoterapii- osłabiona odporność przeciwdrobnoustrojowa jelit
- osoby z obniżoną odpornością
2. Osteoporoza- zwiększone ryzyko złamań
Inhibitory pompy protonowej mogą powodować zmniejszenie mineralizacji tkanki kostnej, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań, w tym również osteoporotycznych. Jest to spowodowane słabym wchłanianiem wapnia z przewodu pokarmowego jako skutek hamowania wydzielania kwasu solnego w żołądku.
Liczne badania obserwacyjne i metaanalizy to potwierdzają[4], [5], [6]
Kto jest szczególnie narażony na rozwój skutków ubocznych IPP?
- kobiety po menopauzie
- osoby z niską mineralizacją tkanki kostnej
- osoby leczone sterydami (glikokortykosteroidy zmniejszają mineralizację kości)
3. Anemia- z niedoboru żelaza i witaminy B12
Hamowanie działania aktywności pompy protonowej przyczynia się do powstawania niedoborów: żelaza oraz witaminy B12, a konsekwencją ich deficytów jest rozwój anemii [7]
Kto jest szczególnie narażony na rozwój skutków ubocznych IPP?
- kobiety z problemem obfitych miesiączek
- osoby z zaburzeniami wchłaniania w przebiegu chorób zapalnych jelit oraz celiakii
- pacjenci leczeni metforminą w przebiegu insulinoopornością i cukrzycą typu 2. Metformina zmniejsza wchłanianie witaminy B12
- osoby, często oddające krew (honorowi krwiodawcy)
4. Przewlekła choroba nerek
Inhibitory pompy protonowej stosowane przewlekle, mogą również zwiększać ryzyko rozwoju przewlekłej choroby nerek.[8], [9].Za mechanizm działania tych niekorzystnych zmian w obrębie nerek uważa się polekowe uszkodzenie kanalików nerkowych [10]
Kto jest szczególnie narażony na rozwój skutków ubocznych IPP?
- osoby z zespołem nerczycowym
- osoby z zaburzonymi parametrami świadczącymi o pracy nerek: poziom kreatyniny oraz przesączania kłębuszkowego eGFR.
5. Refluks z odbicia
Odstawienie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego może doprowadzić do tzw „efektu odbicia”. Długotrwałe zażywanie leków z tej grupy wiąże się ze zmianami w budowie komórek okładzinowych żołądka- dochodzi do ich przerostu czyli hipertrofii. Większe komórki mają więcej pomp protonowych i mogą wytwarzać większe ilości kwasu solnego. [11] [12].Dlatego w momencie odstawienia inhibitorów pacjenci bardzo często odczuwają pogorszenie objawów.
Do dnia dzisiejszego nie wiemy, czy efekt ten jest trwały. Komórki okładzinowe żołądka podlegają wymianie co około 54 dni. Zatem jest szansa, że po upływie niespełna 2 miesięcy efekt ten zostanie zminimalizowany. Jednak zmiany w histopatologii żołądka powinny być przestrogą przed nieuzasadnionym lub profilaktycznym stosowaniem tego typu leków.
Podsumowując, inhibitory pompy protonowej są stosowane nieadekwatnie często w stosunku do faktycznych potrzeb. W większości przypadków ich włączenie opiera się na leczeniu objawowym, bez zaadresowania źródłowej przyczyny problemu. Jednak biorąc pod uwagę mnogość działań ubocznych będących wynikiem tego leczenia należy zachować dużą ostrożność w ich stosowaniu.