Jakie żelazo wybrać, aby skutecznie leczyć anemię?

Wszelkie rozważania na temat suplementacji żelaza należy poprzedzić jasnym i stanowczym komunikatem.  Nigdy nie przyjmujemy preparatów zawierających w składzie żelaza bez wcześniej zdiagnozowanej anemii lub niskiej ferrytyny. Nadmiar żelaza w organizmie jest toksyczny. Kumuluje się  w organizmie i nasila stany zapalne poprzez swoje działanie pro oksydacyjne. W przypadku zdiagnozowanego niedoboru pierwsze pytanie, które się pojawa w głowie to jakie żelazo wybrać, aby skutecznie leczyć anemię? W poniższym wpisie postaram się na nie odpowiedzieć.

Kilka istotnych informacji dotyczących suplementacji żelazem

1. Żelazo jest słabo tolerowane przez nasz układ pokarmowy, dlatego podczas jego przyjmowania można zaobserwować następujące problemy jelitowe:

• czarne stolce
• bóle brzucha
• mdłości
• wzdęcia
• biegunki lub zaparcia

2. Żelazo chętnie wchodzi w interakcję z

• lekami np. hormonami tarczycy, antybiotykami, bisfosfonianami w leczeniu osteoporozy oraz L-Dopy stosowanej w leczeniu choroby Parkinsona. Dlatego należy zachować między nimi co najmniej 2 godziny odstępu
• suplementami diety- nie korzystaj z preparatów multiwitaminowych, stawiaj na preparaty jednoskładnikowe.  Żelazo łatwo  wchodzi w interakcję z innymi składnikami mineralnymi zwłaszcza z cynkiem i wapniem.
• niektórymi produktami spożywczymi takimi jak: kawa, mocna herbata, wino czerwone, produkty mleczne, szpinak, szczaw, rabarbar                                                                            

Jak przyjmować żelazo?

Jest wiele teorii na temat przyjmowania preparatów żelaza. Wynikają one z jego trudnego wchłaniania z preparatów oraz interferowania z różnymi składnikami. W związku z tym zaleca się aby żelazo przyjmować

• Godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku
• Raz dziennie, najlepiej formę o powolnym uwalnianiu. Ostatnie badania pokazały, że prawdopodobnie zwiększenie częstotliwości przyjmowania dawek żelaza w ciągu dnia spowodowało wzrost hepcydyny, peptydu blokującego transport żelaza z komórek jelit do krwi, skutkując gorszym wchłanianiem żelaza.

Kiedy sięgamy po suplementację bardzo ważny jest wybór odpowiedniego preparatu

Kilka wskazówek czym się kierować w poszukiwaniu odpowiedniego dla siebie preparatu żelaza.

• Zawartością żelaza elementarnego w preparacie
• Formą chemiczną, która gwarantuje lepszą bądź gorszą przyswajalność
• Ewentualnymi problemami żołądkowymi, w związku z tym, jeśli przyjmujesz leki zobojętniające kwas solny (IPP) lub cierpisz na refluks żołciowy i achlorydię musisz wybrać specjalne preparaty
• Problemami jelitowymi (biegunki, zaparcia, choroby zapalne jelita) powinieneś wybrać preparaty, które są łagodniejsze dla przewodu pokarmowego
• Przyjmowane leki- żelazo wchodzi w interakcję z lekami, dlatego powinieneś wybierać te formy, które w najmniejszym stopniu ze sobą interferują.

Jakie żelazo wybrać – Zawartość (elementarnego) żelaza

W celu uzupełnienia niedoborów należy przyjmować około 30 mg żelaza elementarnego. Oczywiście, wszystko zależy od niedoboru z jakim się zmagamy, czasami potrzebne będą wyższe dawki, a wtedy wiedza ile żelaza elementarnego jest w preparacie wydaje się być niezwykle pomocna

 Żelazo w preparatach występuje pod postacią różnych związków, każdy z nich odznacza się inną zawartością żelaza elementarnego.

Jeśli na opakowaniu jest informacja że preparat zawiera 200 mg glukonianu żelaza, to wartość ta  odnosi się do całego związku, a nie ilości żelaza elementarnego. Poniżej przedstawione są formy chemiczne żelaza, które występują w preparatach i odpowienia zawartość żelaza elementarnego

Jakie żelazo wybrać – Przyswajalność poszczególnych form

Suplementy żelaza możemy podzielić na kilka grup w zależności od formy w jakiej występują

1. Sole żelaza (siarczan, fumaran, glukonian, pirofosforan, bursztynian )

Odznaczają się stosunkowo niezłą ilością żelaza elementarnego, którego biodostępność jest różna w zależności od formy związku chemicznego.

Biorąc pod uwagę zawartość żelaza elementarnego i jego biodostępności najlepiej wypadają

Wadą tych związków są niestety częste skutki uboczne podczas ich stosowania. Manifestuja się one uporczywymi bólami brzucha, wzdęciami oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień.

2. Żelazo elementarne

Dobra forma żelaza, stosunkowo łatwo wyrównuje niedobory, wymaga jednak prawidłowej funkcji wydzielniczej żołądka.

Jedyny dostępny preparart na rynku- Innofer w postaci zawiesiny doustnej

3. Chelaty aminokwasowe

Jest to połączenie aminokwasu z żelazem, który warunkuje dobrą przyswajalność przy zdecydowanie lepszej tolerancji ze strony przewodu pokarmowego. Formą chelatu występującą w preparatach jest diglicynian żelaza. Znajdziemy go w następujących suplementach diety:

• Szelazo SR- w tym preparacie żelazo ulega powolnemu uwalnianiu, zatem będzie jeszcze lepiej tolerowane przez nasz układ pokarmowy
• Chela- Ferr Forte
• Biofer – tutaj w składzie jest jeszcze hemoglobina sproszkowana
• Gentle Iron (Solgar)
• Ferrochel Iron – (Swanson)
• Iron Complex (NOW)

4. Białka zawierające w składzie żelazo np. sproszkowaną hemoglobinę czy ferrytynę

Są to preparaty najsłabiej przebadane pod kątem skuteczności w wyrównywaniu niedoborów żelaza. Według mnie jako samodzielne preparaty nie nadają się dla osób z anemią ale jako składnik pomocniczy wydaje się być ciekawa opcją. Przykład- wcześniej wspomniany preparat Bioferr

Preparaty, które mają w składzie sproszkowaną hemoglobinę czy ferrytynę

• Ferritin (ferrytyna bydlęca)
• Bioferr  (hemoglobina bydlęca)

5. Kompleks żelaza z poliizomaltozą –wodorotlenk żelaza (III) z poliizomaltozą.

Jest to forma, która ma niewątpliwie dużo zalet

• jej biodostępność jest porównywalna do chelatów żelaza i soli żelaza
• jest najlepiej tolerowaną formą żelaza przez nasz układ pokarmowy
• z racji swojej budowy  nie wchodzi w interakcję z innymi lekami tak chętnie jak chociażby sole żelaza
• w najmniejszy stopniu powoduje stres oksydacyjny (szczególnie istotne w przypadku osób z chorobami zapalnymi jelit i nowotworami jelit)

Preparat, który zawiera tą formę, do dostępny na rynku lek Ferrum – 10 ml zawiera 31 mg żelaza elementarnego (to najwięcej z całego zestawienia)

Jakie żelazo wybrać,  jeśli mamy problemy z żołądkiem?

Niektóre formy żelaza, aby mogły się prawidłowo wchłaniać wymagają odpowiednio stężonego kwasu solnego.  U osób, które mają obniżone wydzielanie kwasu solnego z powodu:

• przyjmowanych leków zoobojętniajacych kwas solny (IPP)
• refluksu żółciowego
• zdiagnozowanej achlorydii
• operacji rękawowego zmniejszenia żołądka

Powinny wybierać formy, które nie wymagają silnie stężonego kwasu solnego do prawidłowego wchłaniania

Jakie żelazo wybrać, jeśli mamy problemy gastroenterologiczne ?

Suplementacja żelazem niestety wiąże się bardzo często z problemami gastroenterologicznymi, które mogą manifestować się zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunka/ wzdęcia), wzdęciami oraz nudności. Na rynku mamy kilka produktów, które są zdecydowanie lepiej tolerowane w przypadku osób, które zmagają się z następującymi problemami:

• zespół jelita nadwrażliwego
• choroby zapalane jelit
• celiakia  

Wtedy powinniśmy zwrócić uwagę na dwie kwestie: formę w jakiej występuję żelazo oraz czas jego uwalniania. W obu przypadkach można polecić:

• chelaty aminokwasowe żelaza- zwłaszcza Szelazo SR, które odznacza się powolnym uwalnianiem
•  kompleks żelaza z poliizomaltozą, czyli wcześniej wymieniany lek Ferrum

Jakie żelazo wybrać, jeśli przyjmujemy przewlekle leki

Żelazo bardzo chętnie wchodzi w interakcję z niektórymi składnikami pożywienia oraz lekami i suplementami diety, dlatego powinniśmy zachować odpowiedni odstęp czasowy między nimi. Podczas gdy osoba przyjmuje przewale leki np. hormony tarczycy, które bardzo łatwo interferują z żelazem, warto wybrać te formy, które tak chętnie nie wejdą w oddziaływania między nimi.

W tym przypadku najlepiej się sprawdzi forma żelaza w kompleksie z poliizomaltozą w postaci leku Ferrum

Podsumowując ilość dostępnych preparatów na rynku jest duża. Bez wątpienia różnorodność form oraz dawek jest na tyle duża, że każdy jest w stanie znaleźć coś dla siebie. W doborze preparatów z pewnością należy wziąć pod uwagę zażywane leki oraz dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Piśmiennictwo

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17691588/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6416187/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6416193/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23743961/