Biegunka w zespole jelita drażliwego jest jednym z najbardziej uporczywych objawów tego zaburzenia. Dodatkowo mogą występować bóle brzucha, wzdęcia oraz zaparcia.
Obecnie zespół jelita drażliwego został sklasyfikowany na 3 główne postaci
- Biegunkową, którą charakteryzuje zwiększona częstotliwość oddawania stolca w połączeniu z rozluźnieniem jego struktury
- Zaparciową, w której problemem jest zmniejszona częstotliwość defekacji z jednoczesnym odwodniem stolca prowadzącym do trudności w jego wydaleniu.
- Mieszaną czyli naprzemiennym rytmem wypróżnień (biegunką i zaparciem)
W przypadku każdej z tych postaci postępowanie żywieniowe i zalecenia dietetyczne znacząco się różnią. Jednak w większoći przypadków stosowanie diety to jedynie leczenie objawowe, prawdziwa przyczyna w dalszym ciagu zostaje niezidentyfiowana . W poniższym wpisie, chciałabym przybliżyć najczęściej występujące przyczyny biegunki oraz badania i/lub sposoby ich identyfikacji, a na koniec podsunąć kilka rad jak sobie z danym problemem poradzić
Spis Treści
Biegunka w zespole jelita drażliwego– zaburzone wchłanianie kwasów żółciowych
Kwasy żółciowe wchodzą w skład żółci, która odpowiedzialna jest za trawienie tłuszczów i ich wchłanianie w jelitach. Kiedy spełnią swoją podstawową funkcję zostają resorbowane w końcowym odcinku jelita cienkiego, do ponownego wykorzystania. W sytuacji kiedy sole żółciowe nie mogą zostać wchłonięte w jelicie cienkim i przechodzą dalej do jelita grubego, stymulują wydzielanie wody i ruchliwość jelit. Jednym słowem powodują biegunkę. Sytuacja ta bardzo często ma miejsce u Pacjentów po cholecystektomii, zabiegu usunięcia pęcherzyka żółciowego.
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
- Kwasy żółciowe w stolcu
Jak postępować?
Biegunka w zespole jelita drażliwego spowodowana zaburzonym wchłanianiem kwasów żółciowych stosuje się sekwestranty, które wiążą je w jelicie i bezpiecznie usuwają zapobiegając tym samym biegunce. Najczęściej wykorzystuje się w tym celu leki z grupy żywić jonowymiennych czyli cholestyraminę i kolestypol. Jednak ich długotrwałe stosowanie może wiązać się z niedoborami witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, do których należą: A,D,E,K.
W związku z tym bezpieczniejszym rozwiązaniem jest stosowanie naturalnych sekwestrantów takich jak: błonnik rozpuszczalny (psylium) oraz probiotyki. Odznaczają się one podobnym działaniem do wyżej wymienionych leków jednocześnie nie przynosząc działań niepożądanych
Kolejną godną uwagi rzeczą na którą należy zwrócić uwagę jest zawartość tłuszczu w diecie Tłuszcz jest bodźcem do wydzielania żółci, zatem przy zaburzonej resorpcji kwasów żółciowych może być czynnikiem nasilającym biegunkę. W tym przypadku możemy spróbować:
- zmniejszyć całkowitą podaż tłuszczu w diecie
- zwiększyć udziału tłuszczów o średnim łańcuchu węglowym (MCT). Kwasy tłuszczowe średniołańcuchowe znajdziemy w maśle i oleju kokosowym.
Biegunka w zespole jelita drażliwego – Celiakia lub inne niepożądane reakcje na gluten
Kolejną przyczyną biegunki może być celiakia lub inna niepożądana reakcja na gluten. Oprócz zwiększonej częstotliwości wypróżnień dodatkowo występują również bóle brzucha, utrata masy ciała oraz liczne niedobory pokarmowe.
O ile w pierwszym przypadku sytuacja jest prosta ponieważ celiakię stosunkowo łatwo zdiagnozować, o tyle inne reakcje na gluten są trudne do uchwycenia w badaniach laboratoryjnych. Ponadto wymagają czasowej eliminacji glutenu z diety, a następnie wykonanie prób prowokacyjnych.
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
W przypadku celiakii mamy kilka badań, na podstawie których lekarz może potwierdzić lub wykluczyć jej obecność
- endoskopowe (gastroskopia z pobraniem wycinka)
- serologiczne (przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA)
- genetyczne (HLA DQ2 i DQ8) chociaż obecność tych halotypów nie musi być równoznaczne z wystawieniem celiakii
- dodatkowe badania laboratoryjne , które mogą wskazywać na problem z glutenem
↑ enzymy wątrobowe ALT, AST
↓ żelazo i ferrytyna
↓ albumina
W przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten i alergii na białka wchodzące w jego skład najlepiej wykluczyć gluten na okres 1-2 miesięcy, a następnie ponowne wprowadzić do diety, podczas bacznej obserwacji wystąpienia ewentualnych objawów.
Biegunka w zespole jelita nadrażliwego –Przerost bakteryjny w jelicie cienkim (SIBO)
Jest to coraz bardziej powszechny problem w naszym społeczeństwie, który manifestuje się w niemal identyczny sposób co zespół jelita dwrażliwego. W związku z tym coraz częściej postuluje się o konieczność wykonania testów w kierunku SIBO przed postawieniem diagnozy zespołu jelita dwrażliwego.
Biegunka w zespole jelita dwrażliwego może być może być wynikiem przerostu bakterii produkujących wodór. Ich zwiększona ilość przyczynia się do nasilenia perystaltyki i rozluźnienia stolca, dodatkowo manifestuje się wzmożoną produkcją gazów, przyczyniając się do uporczywych wzdęć.
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
- Wodorowy test oddechowy (WTO) z laktulozą lub glukozą (w zależności od wskazań lekarza)
Jak postępować?
SIBO jest dosyć złożonym problemem, ponieważ jego leczenie jest wieloetapowe i obejmuje antybiotykoterapię, probiotykoterapię oraz odpowiednio dobraną dietę.
Najistotniejszym punktem leczenia jest jednak identyfikacja problemów, które przyczyniły się do rozwoju SIBO. Możesz o nich przeczytać w tym wpisie.
Biegunka w zespole jelita nadrażliwego – Przebyte infekcje jelitowe
Jest to najtrudniejszy w identyfikacji problem, ponieważ brakuje odpowiednich badań diagnostycznych, które potwierdziłyby przebyte infekcje w przeszłości. Można oczywiście badać przeciwciała w surowicy w kierunku różnych patogenów ale jest to żmudny, a przede wszystkim kosztowny proces.
Dlatego w dużej mierze opieramy się na historii choroby, z której dowiemy się następujących rzeczy:
- Występowały wcześniej zatrucia pokarmowe?
- Zostały zdiagnozowane i aktywnie leczone infekcję przewodu pokarmowego?
- Czy osoba często podróżuje do innych krajów i w związku z tym może mieć zmienioną mikroflorę jelitową?
Badania sugerują, że poinfekcyjna biegunka jest związana z łagodnym stanem zapalnym jelit. Podczas infekcji pokarmowej wywołanej takimi patogenami jak: Salmonella, Shigella, Campylobacter jejuni , E.coli wytwarzana jest cytotoksyczna toksyna bakteryjna B w skrócie CdtB. Jest ona odpowiedzialna za charakterystyczne dla infekcji objawy takie jak: biegunka, gorączka i wymioty.
Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała przeciwko tej toksynie aby ją unieszkodliwić, jednak przy okazji atakuje również białko w błonie śluzowej przewodu pokarmowego zwanego winkuliną. W związu z tym dochodzi do zaburzeń perystaltyki i obserwuje się zwiększenie wrażliwości trzewnej czyli nasilenie dolegliwości bólowych.
Dodatkowo infekcje powodują przerost komórek enterochromafinowych w śluzówce jelita, które uwalniają serotoninę.
Nadmiar serotoniny w układzie pokarmowym manifestuje się w dokładnie taki sam sposób jak postać biegunkowa zespołu jelita drażliwego. W związku z tym bardzo często w leczeniu IBS-u stosuje się leki, które będą znosiły efekty nadmiaru serotoniny.
Jak postępować?
W przypadku zwiększonego uwalniania serotoniny przez komórki jelitowe wykorzystuje się związki, które będą blokowały miejsca receptorowe dla serotoniny i tym samy uniemożliwiały jej oddziaływanie na jelita.
Efekt: spowolnienie ruchliwości jelit = zahamowanie biegunki
Do związków blokujących receptory serotoninowe, czyli tzw. antagoniści receptora 5HT-3 należą:
- Xifaxan ( a właściwie substancja czynna Rifaksymina)
- Iberogast
- Leki prokinetyczne
- Olejek miętowy (mentol)
- Olejek goździkowy (eugenol)
- CBD
Biegunka w zespole jelita nadrażliwego – Zaburzona mikroflora jelitowa
Nasze jelita to jeden wielki ekosystem, którego prawidłowe funkcjonowanie jest uzależnione od odpowiedniej liczebności oraz zróżnicowaniu szczepów bakteryjnych. Biegunka w zespole jelita drażliwego prawdopodobnie wskazuje na zmniejszenie liczebności bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium.
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
- analiza mikrobiologiczna kału
- test kwasów organicznych (OAT)
Jak postępować?
W przypadku zaburzeń mikroflory jelitowej kluczowe jest włączenie preparatów probiotycznych. Idealny scenariusz obejmuje probiotykoterapię celowaną, w której uzupełniamy florę o szczepy, których liczebność jest znacząco obniżona lub wprowadzamy takie, które na zasadzie konkurencji wyprą te których nadreprezentacja powoduje problemy gastroenterologiczne.
Jeśli nie dysponujesz badaniem mikrobiologicznym kału możesz testować różne preparaty pro biotyczne pod warunkiem, że
- wykluczysz obecność SIBO ( przyjmowanie probiotyków przy SIBO jest jak dolewanie oliwy do ognia, z pewnością będzie nasilało problemy gastroenterologiczne). Tutaj znajdziesz informację jak stosować probiotykoterapię w SIBO
- rozsądnie wybierzesz preparaty. Zwróć uwagę na liczebność ( ilość CFU, czyli ilość jednostek tworzących kolonie) oraz zróżnicowanie szczepowe (jak dużo jest szczepów bakteryjnych w jednej kapsułce). Tutaj znajdziesz, więcej informacji na ten temat.
- Przestaniesz skupiać się tylko i wyłącznie na preparatach dedykowanych problemom związanym z IBS-em i włączycz preparaty wieloszczepowe. O tym pisałam w oddzielnym artykule.
Biegunka w zespole jelita drażliwego –Nadmiar histaminy uwalniany przez komórki tuczne
Histamina jest związkiem, który pełni wiele istotnych funkcji w naszym organizmie. Prawdopodobnie problem występuje wtedy gdy dochodzi do jej zwiększonego uwalniania, pod wpływem:
- Stresu- kortyzol stymuluje uwalnianie histaminy z komórek tucznych
- Kontaktu z alergenem pokarmowym czy wziewnym
- Infekcji przewodu pokarmowego- zwiększa ilość komórek tucznych w śluzówce jelita
- Diety poprzez zwiększenie udziału produktów stymulujących uwalnianie histaminy
Nadmiar histaminy manifestuje się w dokładnie taki sam sposób jak zespół jelita drażliwego
- Nasila perystaltykę czyli powoduje biegunkę
- Zwiększa wrażliwość trzewną, czyli ból brzucha
- Generuje łagodny stan zapalany w jelicie
- Objawy występują na skutek sytuacji stresowych
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
- całkowite IgE lub testy alergiczne ( w celu ustalenia potencjalnych alergenów)
- aktywność enzymu DAO (enzym rozkładający nadmiar histaminy, jego niska aktywność wiąże się ze wzrostem poziomu histaminy)
Jak postępować?
- Włączenie diety niskohistaminowej
- Wykorzystanie leków oraz naturalnych związków, które zapobiegają uwalnianiu się histaminy z komórki tucznej.
| Preparaty farmakologiczne | Naturalne związki |
| Leki antyhistaminowe | Kwercetyna |
| Forskolina | |
| Astragalus | |
Biegunka w zespole jelita drażliwego – Deficyty enzymów
Wydaje się, że deficyty enzymatyczne występują bardzo często u osób z zespołem jelita drażliwego. Najczęściej dotyczą one następujących cukrów:
- laktoza (cukier mleczny)
- sacharoza (cukier buraczany)
- maltoza (produkt trawienia skrobi)
- fruktoza (cukier owocowy), ze względu na brak enzymu odpowiedzialnego za wchłanianie jej w przewodzie pokarmowym
Deficyty tych enzymów najczęściej są przejściowe i wynikają głównie z obecności czynników infekcyjnych, które uszkadzają ścianę jelita, w której to dochodzi do produkcji enzymów rozkładających i/lub transportujących wyżej wymienione cukry.
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
- Wodorowy test oddechowy z użyciem odczynników w postaci odpowiednich cukrów, na które podejrzewamy nietolerancję
Jak postępować?
- Leczyć aktywne infekcje jelitowe, w celu przywrócenia odpowiedniego wytwarzania enzymów
- Czasowe włączenie enzymów trawiennych
- Próba ograniczenia podaży węglowodanów
Biegunka w zespole jelita drażliwego – Nadczynność tarczycy
Bardzo często osoby z zespołem jelita nadrażliwego cierpią na inne choroby współtowarzyszące. Jedną z nich jest autoimmunologiczna niedoczynność tarczycy Hashimoto.
Tarczyca jest gruczołem wytwarzającym hormony regulujące pracę układu pokarmowego poprzez wpływ na czynność wydzielniczą narządów trawiennych oraz persytaltykę.
- Biegunka w zespole jelita drażliwego = Nadmiar hormonów tarczycy (nadczynność)
- Zaparcia w zespole jelita drażliwego = Niedobór hormonów tarczycy (niedoczynność)
W przypadku choroby Hashimoto często obserwujemy fluktuację hormonów, która może być prawdopodobnie spowodowana:
- zbyt dużą dawką leku w celu wyrównania poziomu hormonów
- postępującym atakiem autoimmunologicznym, który niszczy tkankę gruczołową i uwalnia z niej dużą ilość aktywnych hormonów (stan przejściowy)
Jakie badania mogą być pomocne w identyfikacji problemu?
Cały panel tarczycowy, na który składają się następujące badania:
- TSH
- fT4
- fT3
- anty TPO, TG, TRAb
Jak postępować?
Ustalic odpowiednią dawkę leku przy współpracy z endokrynologiem
Reasumując możliwych przyczyn biegunki jest wiele, a ich identyfikacja powinna być przeprowadzona metodą prób i błędów, ponieważ w dalszym ciągu brakuje odpowiednich i wiarygodnych markerów potwierdzających dany rodzaj zaburzenia. Bezsprzecznie zawsze należy dokładnie obserwować swój organizm i wyciągać wnioski.
Piśmiennictwo
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6321066/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26913381/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4819856/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18958421/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2425602/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22470478/
Hakuj dalej!
