Zespół jelita drażliwego IBS irritable bowel syndrome – jest to przewlekła choroba układu pokarmowego, która coraz częściej dotyka młode osoby, a nawet dzieci. Przyczyny tego stanu są złożone i w tym wpisie postaram się wyjaśnić w jaki sposób dochodzi do rozwinięta objawów drażliwego jelita. Dużą uwagę poświęcę również zagadnieniom związanym z leczeniem: zarówno farmakologicznym, jak również żywieniowym. Podpowiem, jakie działania należy podjąć aby zacząć skutecznie szukać przyczyny zespołu jelita drażliwego.
Dlatego przygotowałam kompendium wiedzy na temat zespołu jelita drażliwego, który będzie uzupełniał informację zawarte w poniższym wpisie. Z pewnością okaże się świetną nawigacją po meandrach diagnostycznych IBS(u).
- SIBO, czyli główna przyczyna zespołu jelita drażliwego
- Pasożyty- niewątpliwe duże wyzwanie diagnostyczne w przebiegu IBSu i SIBO
- Boli brzuch- to nie musi być jelito drażliwe
- A może podejrzewasz problemy z trawieniem?
- Jak naprawić nieszczelna barierę jelitową?
- Wszystko co musisz wiedzieć na temat diety low FODMAP
- Probiotyki w zespole jelita drażliwego- zdecydowanie na tak, ale….
Spis Treści
Zespół jelita drażliwego – objawy
Objawy IBS mogą być różnorodne i obejmować:
- skurczowe bóle brzucha (główny objaw)
- nudności po posiłku
- uczucie pełności po posiłku
- zgagę
- wzdęcia
- biegunki
- zaparcia
Ustalenie przyczyny objawów zespołu jelita drażliwego może być trudne, ze względu na złożoność problemu. Leczenie IBSu opiera się na zmianach stylu życia, diety i farmakoterapii.
Postaci zespołu jelita drażliwego
W Przebiegu zespołu jelita drażliwego możemy wyróżnić kilka postaci.
- biegunkową- kiedy zwiększa się częstość wypróżnień i/lub zmienia się konsystencja w kierunku płynnej/ papkowatej
- zaparciową- diagnozujemy kiedy zmniejsza się częstość wypróżnień, stolce stają się twarde zbite i trudne w defekacji
- mieszaną- kiedy występują naprzemienne biegunki z zaparciami
- niesklasyfikowaną- w zasadzie głównym objawem jest utrzymujący się ból brzucha
Zespół jelita drażliwego- przyczyny
Przez wiele lat pracuje z Pacjentami i doszłam do wniosku, że IBS jest takim workiem, do którego wrzucane są osoby, które nie pasują do określonego wzorca jednostki chorobowej. Lekarzowi brakuje pomysłu co może być przyczyną tego stanu zatem stawia diagnozę IBS, a pacjent słyszy informację że należy nauczyć się z tym żyć. Tylko jak? Kiedy objawy w w znacznym stopniu utrudniają normalne funkcjonowanie.
W wyniku wieloletniej obserwacji mogę z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że zespół jelita drażliwego jest jedynie objawem wielu różnych nieprawidłowości w naszym organizmie. Dlatego chciałabym je poniżej dokładnie opisać, a następnie przedstawić jak należy je identyfikować za pomocą badań, aby skutecznie leczyć ten uciążliwy problem
1. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego- SIBO
SIBO to stan, w którym zbyt duża ilość bakterii znajduje się w jelicie cienkim, co powoduje nadmierną fermentację skutkującą następującymi objawami: ból brzucha, wzdęcia, gazy oraz zaburzenia rytmu wypróżnień w postaci biegunki i/lub zaparcia? Brzmi znajomo? Tak, symptomy SIBO są w zadzie identyczne do dolegliwości pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego. więcej na temat SIBO, znajdziesz w tym wpisie.
2. Poinfekcyjny zespół jelita drażliwego
Czynniki infekcyjne mają bardzo dobrze udokumentowaną rolę w rozwoju zaburzeń jelitowych. Okazuje się, że ich wystąpienie wiąże się z nawet 5 krotnie zwiększonym ryzykiem wystąpienia zespołu jelita drażliwego. Ryzyko to zwiększa się pod wpływem kilku czynników: czasu trwania oraz przebiegu infekcji, wieku, płci oraz zastosowanego leczenia podczas aktywnej infekcji.
W literaturze, wymienia się nawet patogeny, które są zaangażowane w występowanie zespołu jelita drażliwego. Należą do nich:
- Bakterie: Salmonella, Shigella, Campylobacter jejuni, Escherichia coli, Clostridium
- Wirusy (rota, adeno i noro)
- Pasożyty: Giardia lamblia, Blastocystis hominis, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium parvum
Głównym mechanizmem zaangażowanym w rozwój zespołu jelita drażliwego jest: zwiększenie przepuszczalności bariery jelitowej oraz zwiększona produkcja czynników prozapalnych.
3. Zwiększona przepuszczalność bariery jelitowej
Bariera jelitowa jest strukturą, która ma na celu zatrzymanie wszystkiego tego co potencjalnie szkodliwe przed wnikaniem do głębszych warstw jelit, gdzie zatopione są komórki układu nerwowego i odpornościowego. Stymulacja niekorzystnymi związkami wyżej wymienionych komórek przyczynia się albo do nadwrażliwości trzewnej lub do zwiększonej produkcji czynników prozapalnych, generujących miejscowy stan zapalny.
Więcej na temat bariery jelitowej. Funkcji, czynników naruszających jej integralność, jak również sposobów przywracania jej prawidłowego funkcjonowania, znajdziesz w tym wpisie.
4. Zaburzenia trawienia i wchłaniania
Zdrowie przewodu pokarmowego opiera się na prawidłowym trawieniu, a następnie wchłanianiu składników pokarmowych. Jakie mogą być przyczyny nieprawidłowości w tym zakresie:
- Deficyty enzymów, czyli brak lub słaba aktywność związków, które odpowiadają za rozkład makroskładników w naszym pożywieniu. Ich deficyty bardzo często skutkują obecnością niestrawionych resztek pokarmowych w stolcu. – deficyt laktazy- prowadzi do nietolerancji laktozy – deficyt DAO (oksydaza diaminowa)- skutkuje nietolerancją histaminy
- Zbyt wysokie pH soku żołądkowego, odpowiednio silne kwasowe pH soku żołądkowego warunkuje prawidłowe środowisko do trawienia białka w diecie, a także stwarza właściwe warunki do wchłaniania niektórych witamin i składników mineralnych takich jak: witamina B12, cynk i żelazo. W końcu obecność silnie stężonego kwasu solnego w żołądku uniemożliwia rozwój licznych infekcji na tle bakteryjnym czy grzybiczym. Niedostatecznie niskie pH treści żołądkowej będzie manifestowało się przewlekłymi problemami trawiennymi w postaci zgagi, uczucia pełności w nadbrzuszu oraz przewlekłymi zaparciami.
- Problemy z żółcią– sole kwasów żółciowych łączą się z receptorem TGR5 w jelitach, dzięki czemu regulują ich perystaltykę. Nadmiar żółci będzie ją nasilało przyczyniając się do rozwoju biegunki, w przypadku niedoborów żółci obserwuje się spowolnienie perystaltyki prowadzącej do przewlekłych zaparć wraz z uczuciem niepełnego wypróżnienia.
5. Problemy hormonalne
W wielu przypadkach wpływ na przebieg zespołu jelita drażliwego mają hormony. Wiedzą o tym doskonale kobiety, które doświadczają gorszego samopoczucia tuż przed lub w trakcie miesiączki. Przyjrzyjmy się bliżej roli hormonów
- Tarczycy– Hormon tarczycy trójjodotyronina(T3) reguluje szybkość pasażu jelitowego. Jej nadmiar w przebiegu nadczynności przyczynia się do biegunki, natomiast niedobór obserwowany w niedoczynności gruczołu tarczowego powoduje zaparcia. Zatem regulacja pracy tarczycy jest kluczem do przywrócenia prawidłowego rytmu wypróżnień i lepszego samopoczucia jelitowego.
- Hormonów płciowych (estrogen, progesteron)- Hormony te warunkują prawidłową perystaltykę odpowiednią czynność wydzielniczą narządów trawiennych oraz zmniejszają percepcję bólu.
Kobiety z endometriozą, mięśniakami macicy mają podobne objawy do IBS(u)
6. Stres
W zasadzie powinnam go wymienić w pierwszej kolejności. Kortyzol bardzo niekorzystnie wpływa na oś mózg- jelito, przyczyniając się do jej stopniowej destabilizacji
7. Zaburzenia mikroflory jelitowej
Wyżej wymieniony stres, nadużywanie antybiotyków, przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej oraz dieta uboga w błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny przyczynia się do obniżenia ilość dobroczynnych bakterii takich jak: Bifidobacterium oraz Lactobacillus. Ich obniżona liczebność jest dodatnio skorelowana z rozwojem IBSu
Zespół jelita drażliwego – badania
Aby zidentyfikować, gdzie może leżeć problem naszego gorszego samopoczucia, należy połączyć każdą przyczynę z odpowiednią diagnostyką lub badaniem laboratoryjnym.
Zespół jelita drażliwego-badania
- SIBO
- wykonujemy wodorowy test oddechowy w kierunku zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego
- W tym miejscu wykonasz wodorowy test oddechowy w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego
2. Poinfekcyjny IBS- niestety brak dostępnego badania.
3. Nieszczelna bariera jelitowa
- zonulina
4. Zaburzenia trawienia i wchłaniania
- elastaza w kale- w podejrzeniu deficytów enzymów trzustkowych
- enzym DAO- kiedy podejrzewamy nietolerancję histaminy
- deficyt laktazy- test tolerancji laktozy
5.Problemy hormonalne
- panel tarczycowy: TSH, fT4, fT3
- hormony płciowe: estradiol (3-5 dzień cyklu), progesteron (21 dzień cyklu)
- usg dopochwowe- w celu ustalenia czy nie ma problemu z problemami ginekologicznymi takimi jak: endometrioza, mięśniaki macicy)
6. Stres
- badanie kortyzolu
7. Zaburzenia mikroflory
- pH kału
- badanie mikroflory w kale
Diagnostyka różnicowa w przebiegu zespołu jelita drażliwego
W pierwszej kolejności musimy ustalić, czy w naszym organizmie nie dzieje się nic bardziej poważnego. Dlatego w tym celu wykonuje się następujące badania:
- kolonoskopia jelita grubego- diagnostyka różnicowa z chorobami zapalnymi jelit: Crohn, Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- gastroskopia z pobranie wycinka do badania histopatologicznego- weryfikacja czy występuje celiakia
- przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA – nieinwazyjna diagnostyka w kierunku celiakii
- kalprotektyna- nieinwazyjny marker do oceny stanu zapalnego w jelicie
- USG jamy brzusznej
- crp – pozwoli zweryfikować czy nie mamy do czynienia z ostrą infekcją
Zespół jelita drażliwego- leczenie
w leczeniu zespołu jelita wrażliwego stosuje się:
- leczenie farmakologiczne
- leczenie żywieniowe- dieta
- modyfikacja stylu życia
Po krótce pozwolę sobie je omówić
Zespół jelita drażliwego – leczenie farmakologiczne
W łagodzeniu objawów choroby wykorzystuje się leki odgrywające rolę:
- przeciwskurczową- Auroverin, Duspatalin
- prokinetyczną- Debretin, Debridat, Ircolon, Tribux,
- przeciwdepresyjną – trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki z grupy SSRI
W tym miejscu warto wspomnieć o naturalnych metodach jakie mogą wykorzystać osoby z zespołem jelita drażliwego
- stosowanie olejku z mięty pieprzowej
- suplementacja witaminą D
Zespół jelita drażliwego – leczenie żywieniowe
Leczenie IBS za pomocą diety jest najbardziej skuteczną metodą w łagodzeniu objawów jelitowych. Z pewnością należy wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe polegające na:
- regularnym spożywaniu posiłków
- niejedzenie w pośpiechu, dokładne gryzienie i przeżuwanie pokarmów- przyczynia się do lepszego trawienia i wchłaniania
- wypijanie odpowiedniej ilości płynów (co najmniej 1,5 litra)
- ograniczenie kawy- kofeina może nasilać objawy ibs
- rezygnacja z tłustych, ciężkostrawnych posiłków, które długo zalegają w przewodzie pokarmowym
- Ograniczenie błonnika, zwłaszcza jego frakcji nierozpuszczalnej. Występuje ona w pełnoziarnistych produktach zbożowych, orzechach i nasionach. Błonnik może powodować podrażnienie błony śluzowej jelita.
- próba wprowadzenia diety bezglutenowej. U większości chorych objawy narastają po spożyciu glutenu, nawet jeśli nie została u nich zdiagnozowana celiakia.
Jeżeli wyżej wymienione rozwiązania nie przynoszą poprawy i objawy nawracają należy przejść do włączenia diety low FODMAP. Jest to dieta polegająca na ograniczeniu produktów wysoko fermentujących. Co w przypadku IBS daje naprawdę spektakularne efekty.
Modyfikacja stylu życia
Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego wiąże się ze zmianą stylu życia. Niestety, w większości przypadków stres jest głównym czynnikiem inicjującym rozwój tego problemu. Zatem wszelkie techniki radzenia sobie ze stresem będą jak najbardziej wskazane w terapii problemów jelitowych, zwłaszcza jeśli towarzyszą im zaburzenia psychiczne. Co może się sprawdzić?
- terapie/ sesje psychologiczne
- akupunktura
- hipnoterapia
Podsumowując, zespół jelita drażliwego ze zmiennym rytmem wypróżnień charakteryzuje najczęściej występowaniem skurczowego bólu brzucha. W diagnostyce zespołu jelita drażliwego ważna jest identyfikacja objawów i przyczyn. To pomoże ustalić, które badania warto wykonać w pierwszej kolejności. U chorych na zespół jelita drażliwego zawsze zalecam prowadzenie dzienniczka, w którym odnotowują informacje dotyczące: samopoczucia, diety, wypróżnień (zarówno częstości jak również konsystencji) oraz objawów spoza przewodu pokarmowego. Dzięki analizie danych zawartych w dzienniczku jesteśmy w stanie ustalić jakie czynniki wywołują objawy lub przyczyniają się do ich nasilenia.