Biegunka to stan definiowany jako zwiększona częstość wypróżnień (powyżej 3 w ciągu dnia) i/lub zmieniona konsystencja w kierunku płynnej, półpłynnej lub papkowatej. Jak zatem znaleźć przyczynę biegunki i przywrócić prawidłowy rytm wypróżnień?
Potencjalnych przyczyn biegunki jest wiele, w poniższym wpisie omówię te, z którymi najczęściej mamy do czynienia. Postaram się również po krótce wypisać badania pomocne w ustaleniu źródła problemu.
-
Spis Treści
Infekcje żołądkowo-jelitowe
Infekcje są najczęściej występującą przyczyną biegunki zarówno ostrej jak również przewlekłej. W tym punkcie warto wspomnieć o tzw. poinfekcyjnym IBSie, który jak sama nazwa wskazuje rozwija się na skutek przebytych infekcji. Więcej o nim przeczytasz w tym wpisie.
Infekcje mogą mieć podłoże bakteryjne, pasożytnicze oraz grzybicze.
Bakterie powiązane z biegunką:
- Helicobacter pylori[1]
Bakteria bytująca w żołądku, odpowiedzialna za rozwój choroby wrzodowej. Jej obecność może przebiegać bezobjawowo. Jednak stosunkowo często manifestuje się problemami trawiennymi takimi jak: zgaga, ból brzucha oraz zaburzenia rytmu wypróżnień.
Diagnostyka laboratoryjna:
- Antygen H. pylori w kale
- Gastroskopia z wykonaniem testu ureazowego
Więcej informacji na temat diagnostyki znajdziesz we wpisie: wszystko co musisz wiedzieć na temat diagnostyki Helicobacter pylori
2. Salmonella, Shigella, Campylobacter, Y enterocolitica, Clostridium difficile, E.coli [1]
Diagnostyka laboratoryjna:
- Posiew bakteryjny stolca
Pasożyty powiązane z biegunką:
- Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium parvum, Blastocystis hominis[1]
Więcej na temat infekcji pasożytniczych, źródłach zakażenia oraz objawach przeczytasz w tym wpisie
Diagnostyka laboratoryjna:
- Badanie kału w kierunku wymienionych pasożytów metodami molekularnymi (PCR)
Grzyby powiązane z biegunką:
- Mycosphaerella, Aspergillus, Sporidiobolus, Pandora [2]
SIBO
Zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) jest nie tylko przyczyną biegunki ale również uporczywych wzdęć i gazów. Obecnie mamy różne podtypy przerostów w jelicie. Te, które najsilniej korelują z wystąpieniem biegunki to: przerost bakterii produkujących wodór oraz siarkowodór[3],[4].O ile w przypadku tego pierwszego diagnostyka jest stosunkowo łatwa do przeprowadzenia, o tyle diagnostyka przerostu bakterii produkujących siarkowodór jest niezwykle problematyczna, ze względu na brak aparatury mierzącej ten rodzaj gazu. W związku z tym, kiedy podejrzewamy przerost siarkowodorowy opieramy się głównie na uzyskanych wynikach testu wodorowo-metanowego oraz objawach- gazy o bardzo nieprzyjemnym zapachu zgniłych jaj. Wydaje się, że osoby zmagające się z chorobami zapalnymi jelit: Crohn, Colitis ulcerosa, częściej doświadczają przerostu bakterii produkujących siarkowodór[5]
Diagnostyka laboratoryjna:
- wodorowy test oddechowy
- wodorowo-metanowy test oddechowy
Nietolerancja histaminy
Nietolerancja histaminy jest wynikiem deficytu enzymu o nazwie oksydaza diaminowa (DAO), który odpowiedzialny jest za utylizację nadmiaru histaminy w naszym organizmie. Kiedy jego aktywność jest niska poziom histaminy w organizmie rośnie i bardzo często daje objawy alergiczno podobne. Stąd bardzo często osoby z nietolerancją histaminy przypisują swoje objawy alergii na różne pokarmy[6]Alergia i nietolerancja histaminy będą manifestować się w podobny sposób, jednak mechanizm rozwoju objawów jest zgoła inny. Dlatego bardzo ważne jest zróżnicowanie alergii od nietolerancji histaminy. Jeśli oprócz biegunki, bólu brzucha i wzdęć występują takie problemy jak: świąd skóry, zaczerwienie skóry, astma, migrenowe bóle głowy, niskie ciśnienie, tachykardia – warto przyjrzeć się zagadnieniu jakim jest nietolerancja histaminy.
Diagnostyka laboratoryjna:
- aktywność enzymu DAO we krwi
Zaburzone wchłanianie kwasów żółciowych
Kwasy żółciowe, które nie są wchłaniane w jelicie krętym przedostają się do jelita grubego. Tam stymulują sekrecję elektrolitów i wody, ponadto pobudzają skurcze okrężnicy, a tym samym skracają czas transportu treści jelitowej. Klinicznie objawia się to występowaniem wodnistej biegunki. W cięższych przypadkach mamy do czynienia z biegunkami tłuszczowymi z towarzyszącym wzdęciem oraz nagłą potrzebą oddania stolca, a nawet jego nietrzymaniem[7]. Na problem biegunki żółciowej szczególnie narażone są osoby z chorobami zapalnymi jelit.
Diagnostyka laboratoryjna:
- kwasy żółciowe w kale
Niedostateczna produkcja enzymów trzustkowych
Trzustka jest organem produkującym enzymy rozkładające 3 podstawowe makroskładniki: białko, tłuszcz i węglowodany do takich form, które mogą być następnie wchłaniane przez ścianę jelita. Ich brak lub deficyt skutkuje pogorszeniem wyżej wymienionych procesów. Co ciekawe, w jednym badaniu wykazano, że u 6% pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego z postacią biegunkową zidentyfikowano niedostateczną produkcję enzymów trzustkowych. Autorzy badania jasno podkreślają o konieczności wzięcia pod uwagę problemów z produkcją enzymów trzustkowych w ustaleniu przyczyny biegunki w przebiegu IBSu[8]. Kiedy zatem możesz podejrzewać u siebie problem z wydzielaniem enzymów trzustkowych?
- Obecność niestrawionych resztek pokarmowych w stolcu
- Biegunki tłuszczowe- stolec tłusty, brudzący toaletę, bardzo trudny do spuszczenia
- Spadek masy ciała- na skutek zaburzeń wchłaniania
Diagnostyka laboratoryjna:
- Elastaza trzustkowa w kale
Zespół nieszczelnego jelita
Prawidłowo funkcjonująca bariera jelitowa jest kluczem do zdrowia całego organizmu. Komórki nabłonka jelitowego powinny ściśle do siebie przylegać, aby zapobiegać przenikaniu bakterii oraz antygenów pokarmowych do krwioobiegu i niekorzystnie oddziaływać na układ immunologiczny. Zwiększenie przepuszczalności wiąże się z problemami gastroenterologicznymi w postaci biegunki oraz ból brzucha. Choroby alergiczne oraz autoimmunologiczne są prawdopodobnie dodatnio skorelowane ze zwiększoną przepuszczalnością bariery jelitowej. [9],[10]
Diagnostyka laboratoryjna:
Celiakia/ nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
Gluten niewątpliwie w ostatnim czasie ma słaby pijar, dlatego nie sposób nie wspomnieć o nim jako potencjalnej przyczynie biegunki. Badanie w kierunku celiakii czyli najbardziej gwałtownej reakcji organizmu na gluten wykonywane jako pierwsze w przypadku przewlekłej biegunki[1]. Brak pozytywnych wyników w kierunku celiakii przez wiele osób jest utożsamiane z prawidłową tolerancją glutenu. Niestety bardzo często mylnie. Gluten może być problematyczny w innych mechanizmach, których nie jesteśmy w stanie już tak łatwo zidentyfikować za pomocą badań laboratoryjnych, jak ma to miejsce w przypadku podejrzenia celiakii. Oprócz celiakii mamy również nieceliakalną nadwrażliwość na gluten oraz alergię na poszczególne białka glutenowe [11].Jednak ich identyfikacja za pomocą badań nadal jest problematyczna, a powszechnie wykonywane testy na tzw. „nadwrażliwości pokarmowe” budzą wiele zastrzeżeń towarzystw alergologicznych i immunologicznych. W takiej sytuacji zdecydowanie lepiej zastosować zasadę eliminacji, a następnie prowokacji. Polega ona na czasowej eliminacji produktów glutenowych z diety i obserwacji swojego samopoczucia. Po upływie 1-2 miesięcy ponowne ich wprowadzenie i dokonanie weryfikacji ewentualnych objawów po prowokacji glutenem. Z pewnością taki test jest najbardziej wiarygodny w ocenie potencjalnej szkodliwości glutenu.
Diagnostyka laboratoryjna:
- przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (anty tGT) + całkowite IgA
- gastroskopia z wycinkiem z dwunastnicy
- Test eliminacyjno- prowokacyjny w przypadku podejrzenia innej niepożądanej reakcji na gluten niż celiakia
Zaburzenia pracy tarczycy
Hormony tarczycy nierozerwanie wiążą się z pracą jelit, odpowiadają bowiem za prawidłową perystaltykę przewodu pokarmowego. Nadmiar hormonów w przebiegu nadczynności gruczołu tarczowego powoduje przyśpieszenie pasażu jelitowego czyli biegunkę. Z kolei niedobór występujący w niedoczynności spowalnia czas przejścia treści jelitowej przez jelita predysponując do zaparcia[12]W ustaleniu etiologii przewlekłej biegunki z pewnością należy wziąć pod uwagę czynnik tarczycowy. Osoby, które przyjmują syntetyczny hormon tarczycy, u których występuje problem biegunki powinny zweryfikować czy dawka przyjmowanego leku nie jest przyczyną przyśpieszonego pasażu jelitowego
Diagnostyka laboratoryjna:
- TSH
- fT3i fT4
Podsumowując, przyczyn biegunki jest wiele. Dlatego warto krok po kroku weryfikować gdzie mogą leżeć problemy przyśpieszonego pasażu jelitowego, a następnie je rozwiązywać. Załączone we wpisie badania niewątpliwie powinny pomóc w całym tym procesie.