Jak realnie ocenić niedobór witaminy B12? Czy badanie poziomu witaminy B12 we krwi to starta pieniędzy?
Od wielu lat obserwuje bardzo ciekawe zjawisko. Przychodzą do mnie Pacjenci, którzy skarżą się na gorsze samopoczucie, które trwa tygodniami, miesiącami a czasem latami. Kiedy pytam się o wyniki badań bardzo często słyszę znamienny tekst „Wszystko jest w normie” Prawdopodobnie rozważania należałoby zacząć od tego czym jest właściwie norma, ale to jest temat na zupełnie inny odcinek. Dzisiaj chciałabym Ci pokazać, że być może weryfikujesz swoje samopoczucie na podstawie nie miarodajnych, a co za tym idzie niewiele wnoszących badań laboratoryjnych.
Spis Treści
Witamina B12 i jej niedoskonałości diagnostyczne
W pierwszej kolejności na tapet biorę witaminę B12. Pełni ona bardzo ważną rolę w organizmie, a jej deficyty niosą za sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Niedobór witaminy B12 wiąże się z rozwojem anemii, zaburzeń neurologicznych i poznawczych. Szerzej na temat roli witaminy B12 w organizmie napiszę w oddzielnym wpisie. Dzisiaj chciałabym skupić się przede wszystkim na omówieniu badań służących weryfikacji jej niedoboru w organizmie oraz ich stopnia wiarygodności.
Kiedy myślimy o diagnostyce witaminy B12 pierwsze co nam przychodzi do głowy to oznaczenie jej poziomu we krwi. I to jest bolączka przy oznaczaniu w zasadzie każdej witaminy czy składnika mineralnego. Bowiem to co znajduje się we krwi pełnej nie odzwierciedla tego co znajduje się w komórce. Czyli najprościej rzecz ujmując możemy mieć prawidłowy poziom witaminy b12 we krwi ale na poziomie komórkowym występuje jej znaczny deficyt.
Bardzo często początkowe objawy niedoboru witaminy b12 są bardzo subtelne i można je zbagatelizować [1]. Występują one na długo przed tym kiedy faktycznie odnotowujemy niski poziom witaminy B12 we krwi. Zatem nikogo nie powinno dziwić trwające miesiącami zmęczenie w obliczu prawidłowych poziomów witaminy B12 we krwi. Pomijam fakt, że zakres referencyjny dla tej witaminy jest bardzo szeroki, w zależności od laboratorium wynosi on 100-800 ng/ dl.
Chyba już nikt nie ma wątpliwości, że oznaczanie poziomu witaminy B12 we krwi nie jest dobrym markerem w identyfikacji jej niedoborów. Zatem jakie badanie wykonać?
Są dwa wskaźniki, które lepiej odzwierciedlają poziomy witaminy B12 w organizmie. Są nimi: kwas metylomalanowy (MMA) oraz homocysteina [2]
Kwas metylomalonowy w diagnostyce niedoboru witaminy B12
Kwas metylomalonowy uznawany jest za marker wczesnego niedoboru witaminy B12. Wykazuje większą swoistość w zakresie szacowania deficytów w stosunku do homocysteiny, której stężenie zależy również od wartości folianów we krwi.
MMA jest wskaźnikiem który służy nie tylko do identyfikacji wczesnych niedoborów witaminy B12 ale jest również markerem dysfunkcji mitochondriów i stresu oksydacyjnego w organizmie.
Kwas metylomalonowy powstaje jako produkt uboczny związany z nieprawidłowym przekształcaniem związków w cyklu Krebsa. Stan ten jest spowodowany zaburzoną pracą enzymu mutazy metylomalonylo- CoA, który potrzebuje właśnie witaminy B12 aby móc prawidłowo przeprowadzać wcześniej wspomniane reakcje biochemiczne.
Nie jest to jednak marker idealny. Według badań, są pewne sytuacje kliniczne, które mogą wpływać na wartości kwasu metylomalonowego i tym samym zafałszować/ zniekształcić obraz niedoboru witaminy B12. Należą do nich [3]
- choroby nerek
- przewlekła niewydolność serca
- osoby będące w stanie ketozy
- zaawansowane choroby wątroby w związku z podwyższonym amoniakiem
Jaki powinien być prawidłowy poziom kwasu metylomalonowego we krwi?
Standardowy zakres referencyjny wynosi 0.00 – 260 nmol/L[5]
Homocysteina w diagnostyce niedoboru witaminy B12
Drugim markerem oceny niedoborów witaminy B12 jest homocysteina. Jest to produkt pośredni, wytwarzany w wyniku nieprawidłowego przekształcenia aminokwasu metioniny w cysteinę. Homocysteina jest związkiem wysoce toksycznym dla śródbłonka naczyniowego i inicjuje zmiany miażdżycowe, które są bezpośrednią przyczyną epizodów kardiologicznych takich jak udar mózgu czy zawał serca. Te nieprawidłowe przemiany są związane z niedoborem witaminy B12 ale również kwasu foliowego i w mniejszym stopniu witaminy B6.
Zatem widzisz, że podwyższona wartość homocysteiny może być wynikiem niedoboru witaminy B12 ale również folianów. Dodatkowo na stężenie homocysteiny mają wpływ takie czynniki jak: spożycie alkoholu, palenie papierosów oraz niedoczynność tarczycy[4]. Dlatego razem z oznaczaniem homocysteiny warto jednocześnie badać poziom kwasu foliowego we krwi.
Kiedy obserwujesz podwyższony poziom homocysteiny musisz pamiętać, że nie jest to wyłączna oznaka niedoboru witaminy B12. Kiedy jej stężenie osiąga wartość > 9 umol/l należy zweryfikować przyczynę jej wzrostu. Miażdżyca postępuje stopniowo wraz ze wzrostem poziomu homocysteiny we krwi powyżej 11 umol/l.
W ocenie subklinicznego niedoboru witaminy B12 zaleca się wykonanie co najmniej 2 biomarkerów. Samo stężenie witaminy b12 w surowicy nie odzwierciedla jej wysycenia na poziomie komórkowym, a co za tym idzie nie odpowiada normie funkcjonalnej [6]
Morfologia krwi jako bezużyteczne narzędzie diagnostyczne we wczesnych niedoborach witaminy B12
Na koniec wtrące jeszcze kilka rzeczy, które mam nadzieję ostatecznie utwierdza Cię w przekonaniu, że podstawowe parametry z krwi niewiele wnoszą w przypadku diagnostyki niedoborów witaminy B12.
- Morfologia i stężenie hemoglobiny- Kiedy poziom parametrów czerwonokrwinkowych spada i ujawnia się anemia to mamy do czynienia z bardzo dużymi niedoborami witaminy B12. Czas od wystąpienia niedoboru witaminy B12 do rozwoju anemii jest bardzo długi. W trakcie występują jedynie subtelne symptomy, które najczęściej przypisywane są tzw zmęczeniu.
- Wskaźniki MCV i MCHC- Są to wskaźniki pokazujące rozmiar krwinek czerwonych. Mała krwinka w rozmazie wskazuje na niedobór żelaza, duża krwinka to efekt niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego. Kiedy występują skumulowane niedobory żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego rozmiar krwinek jest prawidłowy. Może to w znacznym stopniu zafałszować obraz niedoborów witaminy B12.
- Niektóre osoby, które doświadczają niedoborów witaminy B12 mają jedynie objawy neurologiczne. U tych osób morfologia krwi nie wykazuje żadnych odchyleń. Sugerowanie się tylko hemoglobiną i czerwonymi krwinkami w ocenie niedoborów witaminy B12 może wprowadzać w błąd.
Jak widzisz, podczas diagnostyki niedoboru witaminy B12 czeka na Ciebie wiele pułapek. Mam nadzieję, że tym wpisem chociaż trochę nakreśliłam ścieżkę, która pomoże uchwycić problem ewentualnych deficytów B12.