Czym jest homocysteina?
Homocysteina jest związkiem pośrednim biorącym udział w metabolizmie metioniny. Nie w pełni przetworzona może gromadzić się w naczyniach i przyczyniać do następujących patologii: uszkodzenia śródbłonka, odkładania się lipoproteiny LDL w tętnicach, chorób układu krążenia i naczyń mózgowych, chorób tętnic obwodowych i zakrzepicy żylnej.
Poziom homocysteiny wzrasta wraz z wiekiem i jest zwykle wyższy u mężczyzn, prawdopodobnie z powodu większej masy mięśniowej i wyższego poziomu kreatyniny. Najczęstszą przyczyną podwyższonej homocysteiny jest niedobór witamin B6, B12 i kwasu foliowego, które uczestniczą w jej prawidłowym metabolizmie.
Spis Treści
Metabolizm homocysteiny
Homocysteina w osoczu przekształcana jest w mniej toksyczne i bardziej przydatne aminokwasy na drodze dwóch szlaków biochemicznych, tj. remetylacji lub transsulfuracji:
- Remetylacja – jest to proces, w którym do homocysteiny dodaje się grupę metylową z 5-MTHF, (produktu rozkładu kwasu foliowego w diecie lub betainy) po to aby przeksztallcić ją w neutralny dla naszego zdrowia aminokwas- metionię. W procesie tym potrzebna jest witamina B12 oraz enzymy syntaza metioniny MTHFR [2]
- Transsulfuracja – proces, w którym homocysteina jest przekształcana w cystationinę przez β-syntazę cystationiny. Do tej przemiany potrzebna jest witamina B6 [2]. Cystationinę można następnie przekształcić w cysteinę, a następnie w glutation- jeden z najsilniejszych przeciwutleniaczy w naszym organizmie.
Kiedy homocysteina nie może zostać przekształcona w inne związki, gromadzi się w organizmie i powoduje różne problemy. Witaminy z grupy B odgrywają bardzo ważną rolę w przemianach chemicznych homocysteiny.
Jaka jest norma homocysteiny ?
Dopuszczalne poziomy homocysteiny zmieniały się w czasie. W przeszłości problem hiperhomocysteinemii, czyli podwyższonego poziomu homocysteiny we krwi, definiowano jako poziom powyżej 15 umol/l, umiarkowaną hiperhomocysteinemię definiowano jako 16-30 umol/l, pośrednią 31-100 umol/l, a ciężką hiperhomocysteinemię. powyżej 100 umol/l.[3]
Jednak obecnie badacze uznają, że poziom 10 umol/l lub wyższy można uznać za hiperhomocysteinemię. [4]
Problem z jakim dzisiaj się mierzymy jeśli chodzi o normy laboratoryjne to fakt, że posiadając wynik mieszący się w zakresie referencyjnym możemy być zagrożeni rozwojem chorób i powikłań związanych z wysokim poziomem homocysteiny. Jako przykład można przytoczyć badanie, w którym zauważono, że już przy stężeniu homocysteiny >11 umol/l (czyli wartości mieszczącej się w normie laboratoryjnej) zaobserwowano znaczny spadek funkcji poznawczych
Z kolei poziomy homocysteiny wcześniej uznawane za „normalne” wynoszące średnio 10,5 umol/l powiązano z obszarami miażdżycowymi w tętnicach szyjnych u zdrowych osób.[5]
Warto w tym miejscu nadmienić, że miażdżycę tętnicy szyjnej uważa się za silny czynnik prognostyczny udaru mózgu i chorób układu krążenia.
W związku z tym wyróżniamy dwa rodzaje norm:
- Laboratoryjną, czyli widełki, które znajdziemy obok uzyskanej wartości homocysteiny na naszym wyniku. Prawidłowy zakres wynosi: 0,00 – 10,30 umol/l
- Funkcjonalną, czyli taką wartość przy której występuje najniższe ryzyko chorób układu krążenia. Wynosi ona: 5,0 – 7,2 umol/l
Wysoki poziom homocysteiny – co oznacza?
Podwyższone stężenie homocysteiny może świadczyć o następujących problemach zdrowotnych:
- niedokrwistości megaloblastycznej
- miażdżycy
- zwiększonym ryzyku zawału serca
- chorobach naczyń mózgowych- zwiększone ryzyko udarów
- zaburzeniach czynności nerek – cystynurii
- depresji- prawdopodobnie ze względu na zmniejszenie SAMe- związku niezbędnego w produkcji neuroprzekaźników
- demencji oraz zwiększonym ryzyku chorób neurodegeneracyjnych
- zwiększone ryzyko wystąpienia wrodzonych wad u płodu w przypadku kobiet ciężarnych
Przyczyny nadmiernego stężenia homocysteiny we krwi
- palenie papierosów
- nadmierne spożywanie alkoholu
- mutacja genu MTHFR
- niedobór witaminy b6 i b12 oraz kwasu foliowego
- anemia złośliwa- ze względu na zaburzenia wchłaniania witaminy b12
- choroby z zaburzeniami wchłaniania (choroba Crohna, celiakia, colitis ulcerosa)
- stosowanie niektórych leków: podtlenek azotu (podawany w znieczuleniu), fenytoiny/ karbamazepiny (leki przeciwpadaczkowe), metotreksat (lek immunosupresyjny)
Niski poziom homocysteiny- o czym świadczy?
O szkodliwości homocysteiny bardzo dużo mówi się w kontekście jej wysokiego stężenia, jednak okazuje się, że również niski poziom homocysteiny może być szkodliwy. Wiąże się on bowiem z następującymi problemami:
- neuropatią obwodową
- zaburzeniami metabolizmu siarki- homocysteina niezbędna jest do produkcji czynników ważnych dla detoksykacji (np. produkcji glutationu). Zatem jej niski poziom może ograniczać szlaki detoksykacji i zwiększyć podatność organizmu na stres oksydacyjny
Homocysteina a cholesterol
Cholesterol od dawna ma zły pijar i to właśnie jego obwinia się za zwiększone ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. O tym dokładnie pisałam w tym wpisie. Homocysteina również odgrywa kluczową rolę, ponieważ uszkadza naczynie krwionośne, a następnie inicjuje rozwój miażdżycy.
W badaniu z udziałem 396 osób, których średni wiek wynosił 64 lata, homocysteinę uznano za niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Poziomy korelowały dodatnio z lipoproteiną LDL, kwasem moczowym, BMI, obwodem talii i ciśnieniem krwi. W badaniu stężenie homocysteiny poniżej 11 umol/l uznawano za niskie, a powyżej 14,3 umol/l za wysokie.[6]
Jak obniżyć poziom homocysteiny we krwi ?
- Suplementacja witaminowa
- witamina B12- w postaci metylokobalaminy lub adenozylokobalaminy
- kwas foliowy- w postaci L-5 MTHF, Sól wapniowa kwasu L-5-MTHF, Sól glukozaminowa kwasu (6S)-5-MTHF)
- witamina B6- pirydoksal-5-fosforan
- Aktywność fizyczna
- Systematyczny przegląd 34 badań wykazał, że regularne ćwiczenia mogą obniżać poziom homocysteiny [7]
- Badanie przeprowadzone na pacjentach z chorobą Parkinsona wykazało, że osoby regularnie ćwiczące miały niższy poziom homocysteiny w osoczu [8]
- Zaprzestanie palenia papierosów
- Zaprzestanie picia alkoholu
- Codzienne spożywanie alkoholu zwiększa poziom homocysteiny [11]
- Suplementacja
- NAC (N-acetylocysteina) – 1,8 g/ dobę przez 4 tygodnie [12]
- OMEGA 3- 3 g/ dobę- 3 miesiące [13]
- Betaina- 4g/ dobę – 6 tygodni [14]
Poziom homocysteiny mieszczący się w zakresie referencyjnym, nie zawsze świadczy o braku choroby. Warto patrzeć na wynik homocysteiny przez pryzmat stosowanych leków, obciążenia rodzinnego w kierunku chorób układu krążenia oraz neurodegeneracyjnych, jak również niedoborów kluczowych witamin takich jak witamina B12, witamina B6 czy kwas foliowy. Interpretacje uzyskanych wyników zawsze należy konsultować z lekarzem prowadzącym.