Nietolerancja laktozy- objawy, przyczyny, leczenie

Nietolerancja laktozy jest główną przyczyną eliminacji nabiału z diety. Niektórzy kierują się modą inni rezygnują z produktów nabiałowych zawierających laktozę, ze względu na gorsze samopoczucie po jej spożyciu. Czy nietolerancję laktozy można odwrócić, a jeśli tak to jak to zrobić? Dowiesz się z poniższego wpisu

Czym jest nietolerancja laktozy?

Nietolerancja laktozy jest stanem nieprawidłowego trawienia cukru mlecznego czyli laktozy, w wyniku deficyty enzymu- laktazy.

Kiedy w jelicie cienkim nie ma wystarczającej ilości enzymu laktazy, która jest potrzebna do rozłożenia laktozy, niestrawiony cukier przemieszcza się do okrężnicy (jelita grubego). Tam jest  metabolizowana przez bakterie. Proces ten prowadzi do produkcji krótko łańcuchowych kwasów tłuszczowych i gazów, takich jak wodór, dwutlenek węgla i metan.

Niska aktywność lub całkowity brak laktazy wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Co ciekawe, dopiero przy obniżeniu 50% aktywności enzymu, rozwijają się objawy nietolerancji laktozy[1]

Badania epidemiologiczne wykazały, że wraz z wiekiem fizjologicznie  zmniejsza się poziom laktazy  do 10% poziomu noworodkowego, a zaledwie  1/4-1/3 osób dorosłych  zachowuje zdolność dalszego trawienia laktozy.

Objawy nietolerancji laktozy

Kiedy laktoza nie może być rozłożona do wchłanialnych form czyli glukozy i galaktozy, daje charakterystyczne dolegliwości jelitowe. Jakie są objawy nietolerancji laktozy?

Do najczęstszych objawów nietolerancji laktozy należą: [2]

• ból brzucha
• skurcze brzucha
• biegunka
• bulgotanie w brzuchu
• gaz i wzdęcia

Przyczyny nietolerancji laktozy

Przyczyny nietolerancji laktozy, a w zasadzie przyczyny niedoboru laktazy można podzielić na pierwotny oraz wtórny niedobór laktazy [3]

Pierwotny niedobór laktazy

Jest on związany z czynnikami genetycznymi. Za produkcję enzymu laktozy odpowiedzialny jest gen LCT. Jego aktywność zmienia się wraz z wiekiem. Najwyższa jest w okresie niemowlęcym kiedy mleko matki jest głównym pokarmem dla dziecka i stopniowo zmniejsza się po 5 roku życia.

W tym przypadku nic nie zrobimy, nasze zdolności trawienia laktozy są zapisane w genach.

Wtórny niedobór laktazy

Nazywany  również przejściową lub tymczasową nietolerancją laktozy. W tym przypadku geny nie mają wpływu na naszą nietolerancję laktozy. Problem z trawieniem cukru mlecznego jest związany z uszkodzeniem ściany jelita, w którym zachodzi produkcja enzymu- laktazy, najczęściej w wyniku infekcji lub toczącego się stanu zapalnego. Jakie czynniki mogą powodować wtórną nietolerancje laktozy:

• obecność pasożytów- szczególnie Giardia lamblia
• Przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO)
• celiakia (jednak po 6 miesiącach od diagnozy stosowania diety bezglutenowej przyczyniło się do lepszego trawienia laktozy)
• choroby zapalne jelit (choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
• dysbioza jelitowa

Diagnostyka nietolerancji laktozy

Diagnostyka nietolerancji laktozy w dużej mierze zależy od tego czy podejrzewamy pierwotny czy wtórny niedobór laktazy. Jakie mamy możliwości diagnostyczne ?

1. Badanie genetyczne na nietolerancję laktozy

To badanie wykonuje się przy podejrzeniu pierwotnego niedoboru laktazy. Polega ono na oznaczeniu dwóch polimorfizmów genu LCT 3910 oraz 22018, które odpowiedzialne są za nieprawidłowe trawienie laktozy.

2. Wodorowy test oddechowy

Jest to pośrednie badanie oceniające wtórną nietolerancję laktozy. Badanie to polega na wypiciu roztworu zawierającego 50 g laktozy, a następnie wydmuchiwanie powietrza w odstępach co 15 minut. W przypadku nietolerancji laktozy, nie zostaje ona prawidłowo rozłożona, a następnie wchłonięta w jelicie. Dochodzi do jej fermentacji bakteryjnej z uwalnianiem dużej ilości gazu- wodoru

3. Które badanie należy wybrać?

W zdecydowanej większości nietolerancja laktozy jest wynikiem uszkodzenia komórek produkujących laktazę, dlatego preferowanym badaniem jest wykonanie wodorowego testu oddechowego z laktozą [4]. Test tolerancji laktozy możesz wykonać tutaj

Jakie jest leczenie nietolerancji laktozy?

Postawiona diagnoza nietolerancji laktozy- i co dalej?

Zanim przejdziesz do jej leczenia czy łagodzenia objawów, warto przypomnieć, że mamy dwa rodzaje nietolerancji laktozy: pierwotną oraz wtórną.

Włączenie określonych działań jest w dużej mierze podyktowane tym, z jakim rodzajem nietolerancji mamy do czynienia.

Jeżeli nietolerancja jest związana z genetyką, mamy dwa możliwe rozwiązania:

1. eliminacja laktozy z diety
2. włączenie preparatów z laktazą (Lactocontrol)

Natomiast jeśli za nietolerancje laktozy odpowiadają czynniki uszkadzające komórki produkujące laktazę, to dysponujemy szerokim wachlarzem działań mających na celu odwrócić nietolerancję laktozy.

• wyeliminowanie czynników uszkadzających enterocyty, odpowiedzialne za produkcję laktazy
• wprowadzenie diety bez laktozy, a następnie ustalenie tolerowanej dawki cukru mlecznego przez nasz organizm
• włączenie probiotyków, które zwiększają tolerancję na laktozę
• próba suplementacji niektórymi prebiotykami

1.Jak usunąć czynniki sprawcze nietolerancji laktozy?

• Zweryfikować czy nie mamy problemu SIBO- więcej na ten temat przeczytasz w tym miejscu
• Przebadać się pod kątem obecności pasożytów, szczególnie G. lamblia
• Uszczelnić barierę jelitową. To w jaki sposób to zrobić przeczytasz w tym wpisie.
• Włączyć probiotyki, aby przywrócić równowagę mikrobiologiczną

2.Jaka dieta przy nietolerancji laktozy?

Dieta przy nietolerancji laktozy, powinna eliminować produkty, które są jej źródłem. Cukier mleczny, czyli laktoza występuje w produktach mlecznych i to one będą najbardziej problematyczne dla naszego przewodu pokarmowego.

Zawartość laktozy w poszczególnych produktach nabiałowych jest zróżnicowana. Poniżej znajduje się tabela, w której produkty zostały posegregowane w zależności od zawartości laktozy w przeliczeniu na 100 g produktu [5]

Dlaczego przedstawiam ilości laktozy w poszczególnych produktach spożywczych? Z dwóch powodów:

1. Po pierwsze mimo nietolerancji laktozy, każda osoba ma różny próg jej tolerancji. Dla przykładu, jedna osoba może mieć bardzo silną nietolerancję i zareaguje na niewielkie ilości tego cukru zawartego w serach dojrzewających, a są takie które mogą spokojnie zjeść niewielką ilość lodów i nie doświadczą objawów ze strony przewodu pokarmowego.
2. Po drugie, kiedy usuniesz czynniki odpowiedzialne za niedobór laktazy, Twoja tolerancja na wyższe ilości tego dwucukru wzrośnie. Aby zweryfikować na ile możesz sobie „pozwolić” warto wiedzieć ile laktozy jest w określonych produktach. Kiedy zaczniesz testowanie produktów zacznij od tych, które odznaczają się niską zawartością, przechodząc do tych o umiarkowanej ilości i kończąc na wysokiej. Jest to najbardziej skuteczny sposób indywidualnej oceny ilości tolerowanej laktozy. Pamiętaj wspomniana tolerancja buduje się w czasie,  w miarę zwiększania częstości oraz ilości ekspozycji na laktozę

Warto również wspomnieć o tym, że dieta eliminująca laktozę może być niedoborowa pod względem wapnia, co jest szczególnie niebezpieczne jeśli występuje nietolerancja laktozy u dzieci. W takiej sytuacji należy rozważyć wprowadzenie roślinnych alternatyw, które są fortyfikowane wapniem do poziomu jaki znajduje się w mleku krowim.

3.Probiotyki w nietolerancji laktozy

Skąd w ogóle wzięły się rozważania na temat probiotyków w kontekście nietolerancji laktozy? Okazuje się, że niektóre szczepy bakteryjne mają zdolność produkcji enzymu beta-galaktozydazy, która w jelitach pozwala rozkładać laktozę [6], [7]

Szczepy, które w badaniach okazały się pomocne w łagodzeniu objawów nietolerancji laktozy to:

• Lactobacillus rhamnosus Rosell-11 oraz Lactobacillus acidophilus Rosell-52- w preparacie Lacidofil
• Lactobacillus acidophilus LA-05 i Bifidobacterium lactis BB-12- w preparacie Solgar- jelitowa flora bakteryjna
• Lactobacillus acidophilus NCFM- preparat EkaMedica Colonbiol

4.Włączenie produktów zawierających enzym laktazę

Na rynku mamy gotowe preparaty, które zawierają enzym laktazę, która gwarantuje rozkład laktozy zawartej w produktach nabiałowych. Należą do nich np Lactocontrol.

5.Prebiotyki w nietolerancji laktozy

Niedobór enzymu laktazy może być po części rozwiązany poprzez włączenie prebiotyku w postaci galaktooligosacharydów (GOS).

Galaktooligosacharydy (GOS) mają budowę podobną do laktozy, ale zawierają 2-4 jednostki galaktozy w cząsteczce. Nie ulegają trawieniu i nie wchłaniają się do krwioobiegu. Suplementacja prebiotykiem GOS, zmienia metabolizm bakterii okrężnicy tak, że następuje zarówno poprawa trawienia laktozy, jak i zwiększa się tolerancja na cukier mleczny [8]

Podsumowując, nietolerancja laktozy może być wynikiem czynników genetycznych, jak również czynników środowiskowych, które prowadzą do uszkodzenia komórek rąbka szczoteczkowego- miejsca produkcji laktazy. Ich identyfikacja, a następnie trwałe usunięcie gwarantuje lepsze trawienie laktozy, a tym samym zmniejszenie objawów nietolerancji laktozy. Z pewnością świeże mleko nie jest produktem dla każdego dorosłego. Dlatego rozwiązaniem mogą być produkty fermentowane.