Jeśli zapytasz przeciętnego Kowalskiego, co powoduje zgagę, niemal na pewno odpowie: „zbyt dużo kwasu żołądkowego”. Taką wersję promuje również większość reklam, a lekarze z aprobatą przepisują coraz to nowsze generację tych leków. Problem w tym, że ta teoria jest całkowicie błędna i w tym wpisie postaram się to dokładnie to wyjaśnić.
Spis Treści
Problem zgagi rośnie, a produkcja kwasu spada – coś tu się nie zgadza
Jak myślisz która grupa wiekowa najczęściej skarży się na problem refluksu? Oczywiście, są to osoby starsze. Częstość występowania zgagi i refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD) rośnie wraz z wiekiem. To fakt. Ale jednocześnie – co potwierdzają liczne badania – poziom kwasu żołądkowego… spada z wiekiem. Jak to możliwe, że problem kojarzony z „nadmiarem kwasu” staje się powszechniejszy właśnie wtedy, gdy tego kwasu zaczyna brakować?
W jednym z badań wykazano, że ponad 30% osób po 60. roku życia cierpi na zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka, czyli stan, w którym produkcja kwasu żołądkowego jest minimalna lub zerowa. Jeszcze bardziej zaskakujące – aż 40% kobiet po 80. roku życia nie produkuje go wcale. Mimo to wiele z tych osób nadal cierpi na zgagę.
Dlaczego leki z grupy inhibitorów pompy protonowej pomagają łagodzić objawy refluksu?
Kiedy padają takie pytania zawsze odpowiadam. A jak myślisz czy budowa ściany Twojego żołądka jest taka sama jak ściana przełyku?
No nie… żołądek, z racji produkcji kwasu ma grubą warstwę śluzu, która działa ochronnie w stosunku do niżej położnych warstw. Takiej ochrony z kolei nie posiada przełyk. Zatem nawet niewielka ilość kwasu, która przedstanie się do przełyku może inicjować ból i pieczenie. Dlatego to nie w ilości produkowanego kwasu jest problem ale w jego cofaniu się do przełyku.
Jeśli nie produkcja kwasu to co powinno być punktem uchwytu leczenia choroby refluksowej?
Odpowiedź brzmi – w strukturze, która wypuszcza ten kwas do przełyku, czyli dolny zwieracz przełyku (LES). Jeżeli napięcie tego zwieracza jest niskie, to przestaje być szczelny i powoduje zarzucanie kwasu do przełyku.
Dlaczego Inhibitory pompy protonowej są szkodliwe
Nie zliczę ile razy pacjenci mówili, że lekarz przepisujący inhibitor zapewnił ich że jest to bezpieczny lek i mogą go brać w zasadzie do końca życia. W rzeczywistości nie powinno się przekraczać okresu 8 tygodni ciągłego przyjmowania tych leków.
Wiesz dlaczego? Pozwól, że przedstawię Ci fizjologię wydzielania kwasu. W żołądku każdy z nas ma komórki produkujące kwas, nazywają się one komórkami okładzinowymi . Bez nich nie strawisz porządnie białka, nie przyswoisz witaminy B12 i nie pozbędziesz się groźnych bakterii.
To właśnie te komórki są celem działania IPP – leki blokują ich „pompę”, żeby ograniczyć wydzielanie kwasu. Kiedy przez długi czas „tłumimy” działanie komórek okładzinowych inhibitorami, organizm odbiera tę sytuację jako niedobór kwasu i próbuje reagować. W pierwszej kolejności wysyła sygnał: „hej, produkujcie więcej kwasu!”. W odpowiedzi na ten sygnał komórki nie mogą go produkować– bo przecież są zablokowane przez lek. Konsekwencją tego stanu jest to, że organizm zaczyna produkować więcej komórek, które mogłyby produkować deficytowy kwas.
Takie działanie prowadzi do zjawiska hiperplazji, czyli przerostu komórek okładzinowych. Ich nadmierny rozrost jest wynikiem reakcji na przewlekłe hamowanie produkcji kwasu.
Na początku – nie dzieje się nic złego. Ale jeśli po miesiącach lub latach nagle odstawisz IPP – nagle masz więcej komórek niż normalnie, gotowych do pracy i wydzielanie silnie stężonego kwasu.
Jaki jest tego efekt, możesz się sam domyśleć. Zgaga wraca, często silniejsza niż wcześniej. Niektórzy wracają do leków – i koło się zamyka.Dodatkowo, długotrwała hiperplazja może (choć rzadko) wiązać się z ryzykiem powstania zmian przednowotworowych – choć to temat wciąż badany.
A teraz zasadnicze pytanie, czy cierpiąc na refluks jesteś w stanie odstawić leki po 8 tygodniach i cieszyć się życiem bez zgagi, guli w przełyku i innych przykrych dolegliwości? Jeśli nie, zajmij się leczeniem przyczynowym a nie objawowym.
Jeśli jesteś zainteresowany innymi skutkami ubocznymi związanymi z przyjmowaniem IPP zajrzyj do tego wpisu
W tym wpisie znajdziesz udokumentowane naukowe zamienniki leków z grupy inhibitorów pompy protonowej
Co powoduje obniżenie napięcia w dolnym zwieraczu przełyku?
Skoro już ustaliliśmy, że to nie ilość produkowanego kwasu jest problemem ale jego utrzymanie w żołądku i zaprzestanie zarzucania do przełyku to nasuwa się jedno pytanie. Jak to zrobić? Musimy wyeliminować czynniki, które powodują tzw. relaksację dolnego zwieracza przełyku i przyczyniają się tym samym do objawów refluksu. Najważniejszym czynnikiem predysponującym do wadliwej pracy zwieracza jest wzrost ciśnienia w jamie brzusznej [1]. A co powoduje ten stan? Uwaga za ten stan odpowiada ZBYT MAŁA ILOŚC KWASU W ŻOŁĄDKU!!!
Tak wiem, dla wielu może być to nielogicznie ale postaram się to dokładnie wytłumaczyć
Za mało kwasu w żołądku = gorsze trawienie
Kiedy masz małą ilośc kwasu w żołądku, zdecydowanie gorzej trawisz pokarm. To z kolei przyczynia się do gorszego opróżniania żołądka i długiego zalegania w nim treści pokarmowej. Żołądek nie jest przystosowany do magazynowania pokarmu, dlatego dłuższa obecność w nim pokarmu powoduje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i upośledzenie szczelności naszego zwieracza przełyku.
Ale to nie wszystko. Czy wiesz dlaczego wielu osobom cierpiącym na refluks pomaga dieta keto? Dieta oparta głównie na tłuszczach, w mniejszym stopniu na białku, a eliminująca praktycznie do minimum spożycie węglowodanów? Dzieję się to dlatego, że mała ilośc kwasu hamuje wydzielanie amylazy trzustkowej, która odpowiada za trawienie węglowodanów.
Kiedy masz mało kwasu w żołądku węglowodany nie mogą być prawidłowo strawione bo brakuje enzymów, za to cukry te są bardzo chętnie fermentowane przez bakterie. Skutkiem ich działalności jest zwiększona ilośc gazów w przewodzie pokarmowym. Wiesz co powoduje duża ilość gazów? Wzrost ciśnienia w brzuchu i błędne koło się zamyka.
Za mało kwasu = za dużo bakterii w jelitach
Wielu z nas sądzi, że kwas żołądkowy to tylko pomocnik trawienia. Ale ma on jeszcze jedno, kluczowe zadanie: działa jak naturalna bariera antybakteryjna. Gdy pH żołądka wynosi około 3 lub niżej (czyli jest bardzo kwaśne), większość bakterii nie jest w stanie przeżyć dłużej niż kilka minut. To sposób, w jaki organizm chroni się przed infekcjami, „złymi” bakteriami i przerostem flory jelitowej.
Gdy zakwaszenie żołądka spada (pH rośnie powyżej 5), bakterie – zarówno te z zewnątrz, jak i te obecne w jelitach – zaczynają się namnażać. Zamiast krótkiego pobytu i szybkiej eliminacji, zostają na dłużej. Z czasem może dojść do: rozwoju SIBO stanów zapalnych, uszkodzeń śluzówki, powstawania polipów przedrakowych.
Dowód? W badaniach na myszach pozbawionych genu gastryny (czyli niezdolnych do produkcji kwasu solnego) zaobserwowano wszystkie powyższe objawy – nadmierny rozrost bakterii, stany zapalne i zmiany w jelitach o charakterze przedrakowym [2]
Podsumowując, kwas nie jest tak groźny, jak go opisują. Choć brzmi to paradoksalnie, kwas żołądkowy to jeden z Twoich największych sprzymierzeńców w utrzymaniu zdrowia jelit i układu odpornościowego. Jego brak może wywołać nie tylko zgagę „z odbicia”, ale też poważne problemy z mikroflorą, stanem zapalnym oraz niedoborami pokarmowymi. Zamiast walczyć z kwasem jak z wrogiem, warto zrozumieć jego rolę – i działać mądrze. Bo czasem to, co uważamy za „za dużo kwasu”, tak naprawdę oznacza za mało równowagi w naszym przewodzie pokarmowym
