Dlaczego nie możesz schudnąć, mimo stosowania diety oraz podejmowanej aktywności fizycznej? Redukcja masy ciała w teorii jest bardzo prosta. Są dwie możliwe drogi jej osiągnięcia. Pierwszą z nich jest zmniejszenie podaży energii, czyli dieta z deficytem kalorycznym. Druga dotyczy zwiększenia wydatku energetycznego w postaci włączenia aktywności fizycznej. Kiedy połączysz obie drogi to wydaje się, że sukces masz w kieszeni. Tylko dlaczego u niektórych osób te rozwiązania się nie sprawdzają? Odpowiedź brzmi w zaburzeniach hormonalnych. To one stają na straży Twoich nadprogramowych kilogramów, przez co skutecznie utrudniają redukcję masy ciała. W dzisiejszym odcinku rozłożymy je na czynniki pierwsze pierwsze tak abyś mógł/ mogła raz na zawsze się z nimi rozprawić.
Spis Treści
Tarczyca i jej hormony w walce o szczupłą sylwetkę
Hormony tarczycy pełnią wiele istotnych funkcji. Są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej masy ciała, metabolizowanie ważnych składników pokarmowych, w tym cholesterolu oraz glukozy, a także regulują pasaż jelitowy dbając o regularność wypróżnień.
Są dwa charakterystyczne objawy, które bardzo często poprzedzają rozwój pełnoobjawowej niedoczynności tarczycy. Pierwszym z nich są zaparcia, drugim podwyższony poziom cholesterolu w badaniach laboratoryjnych. Obie te rzeczy zawsze zwracają moją uwagę w kierunku zaburzeń pracy tarczycy.
Masz problem z nadwagą podejrzewasz, że jej przyczyną może być niedoczynność tarczycy. Przyjrzyj się czy występują inne objawy wskazujące na jej upośledzoną funkcję. Należą do niej między innymi:
- wypadanie włosów,
- kruche i łamliwe paznokcie,
- stany obniżonego nastroju,
- zaparcia,
- szybsza męczliwość
- problem senności w ciągu dnia.
- w badaniach laboratoryjnych możesz zaobserwować podwyższony poziom cholesterolu i glukozy oraz obniżony poziom sodu.
Badaniem laboratoryjnym, który jest najczęściej wykonywanym aby ocenić pracę tarczycy jest TSH. Wbrew pozorom nie jest to hormon tarczycy ale przysadki, który pobudza tarczycę do produkcji swoich hormonów. Problem z TSH jest taki, że zakres referencyjny dla tego wskaźnika jest bardzo szeroki.
Kiedy widzimy wynik mieszczący się w normie uznajemy, że wszystko jest w porządku i szukamy dalej przyczyny swojego gorszego samopoczucia. Jednak badania pokazują jednoznacznie, że poziom TSH powyżej >2,5 wiąże się z szeregiem zaburzeń metabolicznych: w tym rozwojem otyłości, podwyższonymi trójglicerydami oraz zwiększonym ryzykiem rozwoju zespołu metabolicznego [1]
Dlatego trwały badania w celu ustalenia optymalnego zakresu referencyjnego dla TSH, przy którym ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych jest najmniejsze. Badacze wykazali, że optymalny poziom TSH mieści się w zakresie 1-2 mIU/L [2]
Dlatego warto ponownie przyjrzeć się swoim wynikom i zweryfikować na podstawie przytoczonego zakresu, czy problem z redukcją masy ciała nie leży po stronie niedomagającej tarczycy.
Odstający brzuszek i problem z insulinoopornością
Kolejnym hormonem odpowiedzialnym za problem nadwagi jest insulina, a w zasadzie jej nadmiar. Insulina transportuje glukozę do komórki obniżając tym samym jej stężenie we krwi. Mechanizm ten opiera się na zasadzie funkcjonowania klucza i zamka. Kluczem jest insulina, zamkiem- receptor insulinowy zlokalizowany na komórce.
Insulina łącząc się z receptorem otwiera wrota dla glukozy. Dzięki temu komórka ma zapewnione źródło energii, a poziom glukozy we krwi spada do pożądanych wartości. Kiedy mamy do czynienia ze zwiększoną częstotliwością wyrzutów insuliny np na skutek spożywania posiłków węglowodanowych dochodzi do rozregulowania mechanizmu klucza i zamka. To trochę tak jakbyś ciągle otwierał i zamykał zamek kluczem. Po pewnym czasie zamek ulega wyrobieniu i klucz przestaje działać. Analogiczna sytuacja jest w przypadku insuliny. Receptory stają się na nią niewrażliwe, w wyniku czego komórka nie może zostać zaopatrzona w glukozę a poziom cukru we krwi rośnie. Stan braku wrażliwości receptorów na insulinę nazywamy insulinoopornością.
Jak poznać, że możesz mieć z tym problem? Są dwa charakterystyczne objawy.
- Pierwszym z nich jest lokalizacja tkanki tłuszczowej, najczęściej kumuluje się ona w okolicy brzucha.
- Drugim objawem jest senność poposiłkowa, Szczególnie po spożyciu większej ilości węglowodanów w postaci pieczywa, makaronu, ryżu czy ziemniaków.
Jak sprawdzić za pomocą badań, czy insulinoporność jest winowajcą Twoich nadprogramowych kilogramów?
Jest kilka sposobów. Możesz wykonać
- krzywą cukrowo- insulinową i oznaczyć poziomu glukozy i insuliny na czczo, oraz po godzinie i dwóch godzin po obciążeniu glukozą. Na podstawie wzajemnej relacji glukozy i insuliny można stwierdzić różne zaburzenia gospodarki węglowodanowej w naszym organizmie.
- próbę ograniczenia węglowodanów obserwując przy tym swoje samopoczucie oraz monitorując zmiany w obwodzie talii.
Testosteron i nadmiar i męskich hormonów w organizmie kobiecym
Nadmiar testosteronu w gospodarce hormonalnej kobiety nasila zjawisko insulinooporności i w ten sposób przyczynia się do rozwoju nadwagi [3]
Do sytuacji zwiększonej ilości męskich hormonów w organizmie kobiety dochodzi w 3 sytuacjach.
- Kiedy kobieta choruje na zespół policystycznych jajników
- W okresie menopauzy
- Podczas stosowania niektórych metod antykoncepcji.
W każdym z tych trzech scenariuszy obserwujemy dodatkowo zmniejszenie progesteronu. Jego obniżona ilość przyczynia się do dominacji “męskich hormonów” w kobiecej gospodarce hormonalnej.
Sprawdź, jak prawidło oznaczać poziom progesteronu!
Jakie symptomy mogą zatem skłonić Cię do podejrzenia, że to w nadmiarze androgenów może leżeć problem?
- Po pierwsze i najważniejsze to brak lub nieregularne występowanie miesiączki
- Problem z trądzikiem
- Wypadanie włosów
- Pojawienie się nadmiernego owłosienia na twarzy – hirsutyzm
Aby zweryfikować, czy za przyrostem masy ciała stoją androgeny należy wykonać ich oznaczenie we krwi w postaci testosteronu i/lub androstendionu.
Niedobór estradiolu, sytuacja, w której jajnik udaje się na emeryturę
Estrogen to królowa spośród wszystkich hormonów. Jego niedobór wiąże się ze ze zwiększonym apetytem i w tym mechanizmie może przyczyniać się do wzrostu masy ciała u kobiet. Poza tym deficyt estrogenu powoduje mniejszą wrażliwość komórek na insulinę. Efektem tego jest brak zaopatrzenia komórki w glukozę i promowanie syntezy tkanki tłuszczowej.
Po czym zatem poznać, że możesz mieć mniej estrogenu w organizmie?
- Brak miesiączki lub duża nieregularność w jej występowaniu.
- Problemy ze snem
- Obniżony nastrój oraz spadek libido.
Zauważ, że objawy niedoboru estrogenu mogą podszywać się pod depresję.Kiedy brakuje tego hormonu prawdopodobnie świadczy to o powolnym odchodzeniu jajnika na zasłużona emeryturę. Aby to zweryfikować należy oznaczyć jego poziom najlepiej w towarzystwie dwóch hormonów przysadkowych LH i FSH
Przejrzyj apteczkę w poszukiwaniu winowajców twojej rosnącej wagi
Myślę, że stosunkowo mało osób zdaje sobie sprawę, z tego że przyjmowane przez nich leki mogą mieć wpływ na masę ciała. Pozwolę sobie wymienić kilka grup leków, które w największym stopniu wpływają na nasz metabolizm.
1. Pierwszą grupą są leki antyhistaminowe stosowane w przebiegu alergii czy też w problemach z refluksem żołądkowo-przełykowym. Leki te blokują receptor histaminowy i w tym mechanizmie po pierwsze zwiększają apetyt, po drugie zwiększają masę ciała w wyniku zmniejszenia wydatkowania energii i spalania tłuszczu.[ 4][ 5 ]
2. Drugą grupą są kortykosteroidy potocznie zwane sterydami. Są to leki stosowane w przebiegu chorób autoimmunologicznych czy ciężkich alergii. Ich niekorzystny wpływ na masę ciała opiera się na zwiększeniu apetytu oraz nasileniu insulinooporności.
3. Kolejną grupę leków stanowią beta blokery stosowane między innymi w nadciśnieniu tętniczym. Blokują one wydzielanie adrenaliny, który jest jednym z hormonów odpowiedzialnych za rozkład tkanki tłuszczowej.
4. Ostatnią grupą leków, którą chciałabym omówić jest antykoncepcja hormonalna. Chociaż w tym przypadku sprawa wcale nie jest taka prosta, ponieważ wszystko zależy od składu hormonalnego leku. Za największego winowajcę w przyroście masy ciała upatruje się progestagen, który przyjmowany jest samodzielnie bez estrogenów [6]
Jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną koniecznie zajrzyj tutaj. Znajdziesz tu listę badań, jakie należy wykonać podczas zażywania syntetycznych hormonów
Jak widzisz potencjalnych czynników odpowiedzialnych za przyrost masy ciała jest wiele. Jeśli pomimo stosowania diety nie odnotujesz pierwszych utraconych kilogramów lub centymetrów w obwodach- zacznij szukać przyczyny tego stanu. Wchodzenie na większe restrykcje kaloryczne nie jest rozwiązaniem, a może powodować obniżenie beztłuszczowej masy ciała, od której zależy tempo naszego metabolizmu.