Candida w jelicie- jak zbadać przerost grzybiczy? Zanim przejdziemy do omówienia poszczególnych badań diagnostycznych warto wspomnieć czym jest Candida i jaką rolę pełni w naszym organizmie. Grzyby, w tym również Candida naturalnie występują w naszej florze jelitowej. Stanowią one tzw. florę oportunistyczną, która nie wywołuje problemów dopóki w jelicie panuje równowaga mikrobiologiczna. Niestety na skutek różnych czynników środowiskowych dochodzi do zachwiania owej równowagi na korzyść grzybów, co wiąże się z występowaniem różnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Jakie zatem badanie należy wykonać w przypadku podejrzenia Candida w jelicie?
Spis Treści
Rodzaj grzybów najczęściej wywołujących zakażenie u ludzi
- Candida
- Aspergillus
- Histoplasma
- Zygomycota: Mucor, Rhizopus
- Cryptococcus
- Dermatofity
- Grzyby chorobotwórcze: Histoplasma, Cryptococcus
- Grzyby oportunistyczne: Candida, Aspergillus, Mucor, Rhizopus
Jakie czynniki środowiskowe sprzyjają miejscowemu rozrostowi Candida albicans w jelicie?
Czynników jest naprawdę wiele, poniżej zostały zaprezentowane, te które w największym stopniu przyczyniają się do rozwoju infekcji Candida szczególnie Candida albicans
- antybiotyki
- sterydoterapia
- doustna antykoncepcja hormonalna
- wrodzone lub nabyte deficyty odporności
- neutropenia- obniżona ilość neutrofilów w morfologii
- cukrzyca
- chroniczny stres
Etapy zakażenia Candida
Po co w ogóle opisuje etapy zakażenia? Dobór metody diagnostycznej w dużej mierze jest uzależniony od etapu zakażenia Candida. W momencie kiedy mamy miejscowy przerost grzybów candida np w jelicie, ciężko polegać na tych metodach, które wykazują największa skuteczność w diagnostyce zakażenia uogólnionego. Może to doprowadzić do błędnej diagnozy i wykluczenia kandydozy jako czynnika sprawczego wystepujących objawów.
- Kolonizacja- przyleganie strzępek grzyba do nabłonka i jego namnażanie, co w konsekwencji prowadzi do przerostu grzybiczego.
- Inwazja – wnikanie strzępek grzybni w głąb tkanek. W przypadku jelit mamy do czynienia z rozszczelnienie bariery jelitowej
- Zakażenie uogólnione – ostatni etap zakażenia, który wiąże się z przenikaniem komórek grzybiczych do krwi i inicjowanie gwałtownych reakcji ze strony układu odpornościowego. Stan bardzo poważny wymagający natychmiastowej hospitalizacji
Candida w jelicie- jak zbadać?
Potencjalnych metod diagnostycznych jest wiele. Badania w kierunku rozrostu Candida możemy podzielić w zależności od materiału biologicznego, który będzie wykorzystywany do oceny obecności grzybów drożdżopodobnych. Są nimi: krew, kał, mocz
- Z krwi oznaczamy: przeciwciała przeciwko Candida oraz antygen Candida
- Z kału wykonujemy posiew w kierunku grzybów drożdżopodobnych
- Z moczu oznaczamy metabolit Candida, czyli D-arbinitol.
Badanie serologiczne krwi w kierunku przeciwciał przeciwko Candida
Badanie przeciwciał antymannowych opiera się na oznaczeniu kilku rodzajów przeciwciał, które układ odpornościowy produkuje w odpowiedzi na kontakt z komórką grzyba. Są to następujące klasy przeciwciał
- IgM- świadcząca o świeżej infekcji
- IgG- świadczące o infekcji przewlekłej
- IgA- świadczące o aktywnym zakażeniu
Nie jest to diagnostyka pomocna w ocenie miejscowego rozrostu candida albicans, bowiem badanie przeciwciał zdecydowanie lepiej koreluje z uogólniona infekcją czyli tzw kandydemią (obecność drożdżaków we krwi)
Ocena miana przeciwciał w surowicy ma również wiele wad, które mogą przyczynić się do uzyskania wyników fałszywie dodatnich lub fałszywie ujemnych
- Zbyt słaby układ odpornościowy, który nie produkuje przeciwciał= możliwy wynik fałszywie ujemny
- Produkcja przeciwciał związana z kontaktem z grzybami drożdżopodobnymi w pożywieniu np: chleb na drożdżach, ekstrakty drożdzowe itp = możliwość uzyskania wyników fałszywie dodatnich
Badanie antygenu Candida we krwi
Badanie to opiera się na identyfikacji antygenu, który w przypadku Candida nosi nazwę ß-D-glukan. Pomimo tego, że badanie to wykazuje dużą czułość 67-100% to jednak zdecydowanie lepiej koreluje z zakażeniami uogólnionymi niż miejscowymi. Zatem przydatność oznaczenia antygenu Candida we krwi w przypadku podejrzenia miejscowego przerostu Candida może okazać się większa w momencie kiedy występuje w połączeniu z inną metodą bardziej korelującą z infekcją miejscową np posiewem kału
Badanie posiew kału w kierunku grzybów drożdżopodobnych
To badanie wydaje się najlepszym rozwiązaniem jeśli chodzi o miejscowy rozrost grzybów candida i polega na badaniu próbek kału w celu identyfikacji następujących rzeczy:
- czy jest obecny przerost czy nie. Na początku wspomniałam, że gatunek candida albicans naturalnie wchodzi w skład naszej flory, zatem samo wykrycie jej w kale wcale nie musi oznaczać patologii. Problem występuje wtedy kiedy znacząco zwiększa się jej liczebność w porównaniu do tzw. „pożytecznych bakterii”. Wykonując posiew i hodując grzyby na specjalnym podłożu może policzyć ich liczebność. Przerost stwierdzamy wtedy kiedy ilość Candida przekracza wartość 10×3 CFU/ 1 g kału (jednostek tworzących kolonie)
- jakie gatunki występują w naszym jelicie: C.albicans, C. glabrata, C. tropicalis, C. krusei, C. parapsilosis;
- jaka jest wrażliwość poszczególnych gatunków grzybów na wybrane leki przeciwgrzybicze. Pozwala to na dobranie odpowiedniego schematu leczenia bez ryzyka rozwoju zjawiska oporności.
Jednak również i to badanie nie należy do idealnych. Do największych wad oceny candida albicans w kale należą
- zmienna ilość Candida w czasie (zależna m.in. od składu diety)
- mogą występować formy związane z wyściółką jelit, niewykrywalne podczas badania kału (ocena jedynie poprzez badanie endoskopowe)
- wytworzenie biofilmów grzybiczych. Zamknięcie komórek Candidy w specjalnej matrycy
Badanie metabolitu Candida w moczu
D- arbinitol jest metabolitem większości gatunków grzybów z rodzaju Candida. Poziom metabolitu jest skorelowany z ich liczebnością w organizmie. Wydaje się zatem, że jest dobrym markerem diagnostycznym miejscowych przerostów grzybiczych
- Wykazano, że D-arabinitol jest metabolitem C. albicans, C. tropicalis, C. parapsilosis, C. pseudotropicalis.
- Candida krusei wytwarza jedynie śladowe ilości
- Gatunki grzyba, które nie wytwarzają D- arbintolu to C. glabrata i C. neoformans.
Ocena podczas badania endoskopowego
Przerost grzybów Candida ma miejsce nie tylko w jelitach. Zakażenie może objąć cały odcinek układu pokarmowego oraz różne narządy. Najczęściej infekcja candida albicans obejmuje jamę ustną oraz przełyk. Niekiedy rozrost grzybów candida obserwujemy również w żołądku, jako skutek długotrwałego przyjmowania leków z grupy IPP. Podczas grzybiczego zapalenia błon śluzowych w badaniu endoskopowym widoczne są białe naloty prowadzące do nadżerek oraz owrzodzeń. Dodatkowo podczas badania endoskopowego można pobrać materiał do badania mikrobiologicznego i ustalić czy obecne zmiany na powierzchni błony śluzowej są wynikiem obecności candida albicans
Podsumowując, badań które służą do oceny zakażenia grzybami jest wiele. Na pytanie candida w jelicie – jak zbadać? , nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Warto pamiętać, że w większości przypadków mamy do czynienia z miejscowym zakażeniem w jelicie i/lub pochwie. Zły dobór badania do rodzaju inwazji grzybami Candida może przyczynić się do postawienia błędnej diagnozy lekarskiej i wykluczenia przerostu grzybiczego jako czynnika sprawczego przewlekłych problemów gastroenterologicznych.