Skąd się w ogóle bierze nietolerancja histaminy w naszym organizmie i dlaczego staje się tak problematyczna? Obecnie dużą rolę w rozwoju zespołu jelita nadwrażliwego przypisuje się histaminie, a właściwie aktywacji komórek tucznych, które ją wydzielają. Powszechne działanie mające na celu wyciszyć objawy, polegają na eliminacji produktów bogatych w histaminę. Jednak jest to w wielu przypadkach nieskuteczne działanie, które długoterminowo doprowadzi do jeszcze większych niedoborów pokarmowych. A te wtórnie mogą pogłębić problem nietolerancji histaminy. Jeśli chcesz wiedzieć jak adresować przyczynę nietolerancji histaminy to zapraszam do przeczytania poniższego wpisu
Zanim przejdę do omówienia sposobu radzenia sobie z objawami nietolerancji histaminy w pierwszej kolejności przedstawię Wam dwóch istotnych graczy, którzy są kluczowi dla rozwoju objawów nietolerancji histaminy Pierwszym z ich jest komórka tuczna- mastocyt, drugi to jej produkt czyli histamina.
Spis Treści
Jak się objawia nietolerancja histaminy?
W związku z tym, że receptory dla histaminy znajdują się w całym organizmie, to objawy nietolerancji histaminy dotykają wielu narządów oraz układów.
- Przełyk – Zgaga, pieczenie, globus, ból w klatce piersiowej
- Żołądek- Dyspepsja
- Układ nerwowy – Bóle głowy, migreny, mgła umysłowa
- Skóra – Zaczerwienie, świąd, pokrzywka, wysypki
- Układ oddechowy – wodnisty katar, kichanie, kaszel, duszności
- Układ krążenia- spadek ciśnienia tętniczego
Komórki tuczne i histamina – dwa gracze w rozwoju nietolerancji histaminy
Komórki tuczne są komórkami układu odpornościowego, które mają zaszytą wewnątrz broń. Oprócz histaminy, jest nią również tryptaza, prostaglandyna oraz cytokiny prozapalne. Jest to koktajl związków, który prowadzi do określonych reakcji w naszym organizmie. A teraz najważniejsza informacja. Aby komórka tuczna mogła uwolnić histaminę musi zostać najpierw zaaktywowana. Owa aktywacja następuje poprzez przyłączenie się określonych związków do receptorów znajdujących się na jej powierzchni. Zatem strategia walki z nietolerancją histaminy będzie odbywała się na kilku płaszczyznach.
- Usunięcie czynników, które aktywują komórkę tuczną do wyrzucenia broni
- Utrzymanie stabilności komórek tucznych, zmniejszanie ich skłonności do aktywacji
- Utrzymanie równowagi pomiędzy produkcją a utylizacją histaminy w organizmie
- Wsparcie enzymu DAO rozkładającego nadmiar histaminy w organizmie
Jak wygląda diagnostyka nietolerancji histaminy?
Diagnostyka nietolerancji histaminy opiera się na oznaczeniu poziomu DAO, enzymu odpowiedzialnego za metabolizm histaminy w naszym organizmie.
Kiedy mamy podejrzenie nietolerancji histaminy można również oznaczyć poziom histaminy w moczu.
Jak interpretować poziom enzymu DAO?
W badaniach laboratoryjnych poziom enzymu DAO oznacza jego zdolność do degradacji histaminy. Wyniki otrzymanego badania należy interpretować w sposób następujący [1]
< 3U U/ml – wyraźnie obniżona aktywność DAO
<10 U/ml – nieznacznie obniżona aktywność DAO
>10 U/ml – prawidłowa aktywność DAO
Przyczyny nietolerancji histaminy
Przyczyny nietolerancji histaminy możemy podzielić w sposób następujący:
- Aktywacja komórek tucznych = uwolnienie histaminy
- Brak równowagi pomiędzy produkcją a utylizacją histaminy w organizmie
- Niska aktywność enzymu DAO, odpowiedzialnego za metabolizm histaminy
Aktywacja komórek tucznych – wzrost stężenia histaminy
Komórki tuczne są aktywowane poprzez kilka czynników. Oto one:
1.Przebyte infekcje w tzw mechanizmie poinfekcyjnego IBS(u)
Problem z nadmierną aktywacją komórek tucznych może być wynikiem przebytych infekcji przewodu pokarmowego. Powszechne jelitówki, infekcje pasożytnicze są skorelowane ze zwiększoną ilością komórek tucznych w błonie śluzowej jelit. Mikroorganizmy produkują różne metabolity, które w niekorzystny sposób stymulują zarówno układ odpornościowy jak również nerwowy jelit, przyczyniając się do rozwoju nadwrażliwości trzewnej.
Ale jest jeszcze inny mechanizm, w którym przebyte infekcje wpływają na rozwój zespołu jelita drażliwego. Czy doświadczyłeś bądź doświadczasz nietolerancji produktu lub grupy produktów, które wcześniej spożywałeś/ aś i nie wywoływały najmniejszego problemu? Za to zjawisko odpowiedzialne są również przebyte infekcje. Już spieszę z wytłumaczeniem jaki jest mechanizm tego zjawiska. Kiedy mamy infekcję jelitową, dochodzi do rozszczelnienia bariery jelitowej. Przez tą nieszczelną barierę jelitową przenikają do głębszych warstw nie tylko metabolity bakteryjne ale również antygeny, białka pokarmowe, które spożywamy podczas infekcji. Tam napotykają komórki układu odpornościowego i go aktywują. Aktywowany układ odpornosciowy angażuje się w walkę z infekcją, a dodatkowo skutkiem ubocznym jest immunizacja czyli zwiększona alergenność pokarmów, które były spożywane podczas jej trwania. W tych reakcjach kluczową rolę pełnią komórki tuczne. Dlatego po przebyciu infekcji, pokarm, który wcześniej nie wywoływał objawów ze strony przewodu pokarmowego staje się problematyczny [2]
2. Stres poprzez wydzielanie hormonu stresu- kortyzolu
Stres to czynnik, który w największym stopniu aktywuje komórki tuczne. Myślę, że niektóre osoby doświadczają tego zjawiska podczas silnych emocji. Na skórze twarzy występują wtedy czerwone wykwity, które są spowodowane aktywacją komórek tucznych w skórze. Owa aktywacja jest wynikiem stresu. Ta zależność może również tłumaczyć dlaczego w sytuacjach stresowych dochodzi do zaostrzenia objawów IBSu. Tym łącznikiem jest właśnie aktywacja komórek tucznych.
3.Obecność obcych antygenów pokarmowych
Antygeny pokarmowe również mogą aktywować komórki tuczne do uwalniania różnych związków, między innymi histaminy.
Brak równowagi pomiędzy produkcją, a utylizacją histaminy w organizmie
Zanim zaczniemy rozważania na temat braku równowagi pomiędzy produkcją histaminy, a jej utylizacją przyjrzyjmy się skąd ona właściwie się bierze w naszym organizmie.
- Komórki tuczne, czyli komórki układu odpornościowego, których aktywacja prowadzi do uwolnienia histaminy.
- Zaburzenia mikroflory jelitowej
- Dieta wysoko histaminowa
1.Aktywacja immunologiczna prowadząca do uwolnienia histaminy z komórki tucznej
Histamina jest związkiem, który występuje w komórce tucznej tzw. mastocycie. Jest ona tam zdeponowana i czeka na odpowiedni sygnał, aby mogła zostać z niej uwolniona i odpowiednio zareagować. No to co jest tym sygnałem, który pobudza uwalnianie histaminy z komórki tucznej ?
W naszym układzie immunologicznym występują 4 jednostki Th1, Th2, Th17, Treg. Każdej z nich przypisana jest odpowiednia rola. Jednostka Th2 bierze udział w reakcjach alergicznych i to ona będzie w kręgu naszego zainteresowania jeśli chodzi o nietolerancję histaminy.
Aktywacja jednostki Th2 prowadzi do uwolnienia cząsteczki sygnałowej IL-4, która z kolej pobudza limfocyt B do produkcji innego sygnalizatora w postaci immunoglobulin E (IgE)
No i właśnie te cząsteczki sygnałowe w postaci IgE oraz IL-4 łączą się z komórką tuczną, a po ich połączeniu ta dostaje sygnał aby uległa degranulacji czyli wypluła zdeponowaną histaminę na zewnątrz. Co ciekawe jest to mechanizm sprzężenia zwrotnego dodatniego, czyli po przyłączeniu się tych cząsteczek dochodzi do ich zwiększonej produkcji.
Podsumowując, komórka tuczna nieaktywna nie powoduje objawów, dopiero jej aktywacja w postaci produkcji IL-4 oraz IgE prowadzi do degranulacji i występowania objawów nietolerancji histaminy. Proces ten został zobrazowany na grafice powyżej. Zrozumienie tych procesów jest ważne ponieważ za chwilę pokaże Ci jak na poszczególnych etapach przeciwdziałać aktywacji komórki tucznej, czyli jak działać aby histamina została w środku komórki.
2.Zaburzenia mikrobioty jelitowej
Histamina w naszym organizmie może być produkowana przez niektóre mikroorganizmy: bakterie oraz grzyby. Dlatego bardzo ważnym aspektem leczenia nietolerancji histaminy jest identyfikacja potencjalnych producentów histaminy, a następnie ich eliminacja. poniżej zestawiłam listę mikroorganizmów zaangażowanych w jej produkcję.
- H. pylori
- Enterococcus faecalis
- Pseudomonas aeruginosa
- Staphylococcus aureus
- Streptococcus spp.
- Candida spp. Candida albicans
- bakterie, które wytwarzają lipopolisacharydy (LPS) Escherichia spp. Enterobacter spp. Morganella spp. Pseudomonas spp. Pseudomonas aeruginosa Citrobacter spp. Citrobacter freundii Klebsiella spp. Klebsiella pneumoniae , Proteus Proteus mirabilis
3.Dieta wysoko histaminowa
W naszej codziennej diecie spożywamy produkty, zawierające histaminę oraz inne aminy biogenne. Kiedy mamy problemy z nadmierną aktywacją komórek tucznych, zaburzeniami mikrobioty jelitowej to dodatkowo wysokie spożycie produktów zawierających histaminę może przeważyć szalę i przyczynić się do wystąpienia objawów nietolerancji histaminy. Wtedy bardzo często za winowajców nietolerancji histaminy uznaje się produkty zawierające histaminę. Nic bardziej mylnego! Niestety takie przekonanie pokutuje do dnia dzisiejszego i prowadzi do jeszcze większych eliminacji, które w wtórnie mogą zaostrzyć objawy nietolerancji histaminy ze względu na wystąpienie niedoborów kluczowych witamin i składników mineralnych uczestniczących w utylizacji histaminy w naszym organizmie.
Leczenie nietolerancji histaminy
Leczenie polega na zaadresowaniu wyżej wymienionych przyczyn nietolerancji histaminy. Tylko takie działanie może być skuteczne, ponieważ rozwiązuje źródło problemu, a nie łagodzi jedynie objawy, co ma miejsce w przypadku diety niskohistaminowej.
Jakie zatem działania powinniśmy włączyć aby pozbyć się raz na za wsze problemu histaminy?
1.Uszczelnienie bariery jelitowej
- Nieszczelna bariera jelitowa odgrywa kluczową rolą w rozwoju nietolerancji histaminy. Do jej rozszczelnienia dochodzi na skutek przebytych infekcjiO tym czym jest bariera jelitowa oraz w jaki sposób zadbać o jej prawidłowe funkcjonowanie, dowiesz się z tego wpisu.
2.Zahamowanie aktywacji immunologicznej –Przywrócenie równowagi pomiędzy Th2 a Th1
Skoro już wiemy, że nadreaktywne ramię Th2 prowadzi do produkcji Il-4 oraz pobudza limfocyt B do produkcji IgE i oba związki przyczyniają się do degranulacji komórki tucznej musimy dołożyć wszelkich starań aby zrównoważyć ramię Th2 i Th1. Jak to zrobić?
3.Przywrócenie prawidłowej mikroflory jelitowej
W tym przypadku ważną rolę odgrywa probiotykoterapia celowana. Kiedy wiemy, których bakterii produkujących histaminę mamy za dużo, możemy wprowadzić określone szczepy bakteryjne, które na zasadzie konkurencji międzygatunkowej wyprą niepożądane bakterie. Zatem probiotykoterapia nie powinna być przypadkowa.
4.Wsparcie enzymu DAO
Wiemy już, że enzym DAO zaangażowany jest w rozwój nietolerancji histaminy dlatego nasze działania powinny zmierzać w kierunku usprawnienia jego pracy. Jak to zrobić? Jego prawidłowe działanie zależy od kilku istotnych witamin i składników mineralnych. Oto one:
5.Dieta antyhistaminowa
Tak jak wspomniałam wcześniej, dieta niskohistaminowa działa jedynie objawowo. Oczywiście na pewnym etapie leczenia jest ona niezbędna. Jej włączenie ma pomóc zmniejszyć objawy pseudo-alergii związanej ze zwiększonym stężeniem histaminy. Jednak podczas jej trwania powinniśmy adresować przyczyny nietolerancji, a następnie ponownie wprowadzać do diety produkty zawierające histaminę. Pozwoli to na uniknięcie niedoborów pokarmowych, które mogą wystąpić podczas stosowania diet eliminacyjnych. Poniżej na wykresie przedstawiłam produkty, które odznaczają się najwyższą zawartością histaminy, podczas wyciszania objawów należy zrezygnować z ich spożycia.
Podsumowując, rozpoznanie nietolerancji histaminy może okazać się kluczowe dla przebiegu leczenia problemów jelitowych. Wysokie stężenie histaminy może dawać objawy pseudo-alergii i prowadzić do rozwoju takich objawów jak ból brzucha, wzdęcia, czy zaburzenia rytmu wypróżnień. Są to najczęstsze objawy nietolerancji histaminy w obrębie przewodu pokarmowego. To na co chciałabym zwrócić szczególną uwagę to fakt, że dieta niskohistaminowa choć pomocna w łagodzeniu objawów, to w żaden sposób nie rozwiązuje problemów, które odpowiedzialne są za wysokie stężenie histaminy w organizmie.