Wzdęcia brzucha są jednym z najczęściej zgłaszanych problemów przez Pacjentów z zaburzeniami gastroenterologicznymi. Ich powstawanie jest złożone, dlatego w poniższym wpisie postaram się rozłożyć ten problem na czynniki pierwsze, dokładnie objaśniając jakie są przyczyny wzdęć i nadmiaru gazów w przewodzie pokarmowym.
Spis Treści
Co to są wzdęcia?
Wzdęcia najprościej zdefiniować jako powiększenie obwodu brzucha w połączeniu z odczuwanym dyskomfortem, definiowanym jako ból brzucha lub uczucie rozpierania w jamie brzusznej. Najczęściej powstają w wyniku kumulacji nadmiernej ilości gazów w przewodzie pokarmowym, które nie mogą zostać usunięte z przewodu pokarmowego.
Konsekwencją tego stanu jest charakterystyczne wydęcie brzucha, niejednokrotnie porównywalne przez pacjentów do tzw. „ciążowego brzucha”. Bardzo często problem ten jest bagatelizowany i lekarze składają go na karb zespołu jelita drażliwego, co nie do końca jest słusznym postępowaniem.
Wzdęcia brzucha- Przyczyny
Ogólnie przyczyny powodujące wzdęcia można podzielić na 3 główne grupy.
- Nadmierna produkcja gazów w przewodzie pokarmowym (SIBO, IMO, przerost grzybów drożdżopodobnych, itp)
- Zaburzenia perystaltyki jelit, a tym samym problemem z efektywnym usuwaniem gazów na zewnątrz
- Konsekwencja zaburzeń w funkcjonowaniu pewnych grup mięśniowych zapobiegającym wzdęciom
W dalszej części szczegółowo scharakteryzuje poszczególne grupy wraz z uwzględnieniem badań, które mogą pomóc w ustaleniu gdzie faktycznie leży problem wzdęć. To w przyszłości pomoże dopasować bardziej skuteczny schemat leczenia.
Wzdęcia brzucha- objawy
Podczas przeprowadzenia wywiadu bardzo często pytam się czy występuję problem wzdęć. Zauważyłam, że część Pacjentów nie do końca rozumie co się kryję pod tym pojęciem. Zatem warto je wytłumaczyć opisując nasze odczucia. Główne objawy wzdęć to: powiększenie obwodu brzucha, uczucie rozpierania niejednokrotnie prowadzące do dyskomfortu i bólu brzucha.
Wzdęty brzuch jako konsekwencja nadmiernej produkcji/ obecności gazów w przewodzie pokarmowym
W tym przypadku mamy do czynienia z nadmierną kumulacją gazów, które przyczyniają się do powstawania wzdęć. Może być to spowodowane następującymi problemami:
1.Obecność czynników infekcyjnych w jelicie cienki i/lub grubym
Bakterie oraz grzyby to mikroorganizmy, które przeprowadzają w naszych jelitach procesy fermentacyjne. Ich wynikiem jest produkcja gazów różnego rodzaju (wodór, metan, dwutlenek węgla, siarkowodór). Jeżeli wzdęcia pojawiają się po spożyciu węglowodanów, z dużym prawdopodobieństwem mamy do czynienia z jednym z poniżej przedstawionych problemów infekcyjnych.
- SIBO (zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego) i/ lub IMO (przerost metanogenów)
- SIFO (przerost grzybiczy)
- Dysbioza jelita grubego (przerost bakterii proteolitycznych)
Jak zidentyfikować, z czym mamy problem?
- w podejrzeniu SIBO i IMO należy wykonać wodorowo-metanowy test oddechowy. Możesz go wykonać tutaj
- w podejrzeniu SIFO warto wykonać posiew w kierunku grzybów drożdżopodobnych
- w podejrzeniu dysbiozy jelita grubego pomocnym badaniem będzie test mikroflory jelitowej
2.Problemy z prawidłowym trawieniem i wchłanianiem
Kiedy pokarm nie może zostać rozłożony do najprostszych, a zarazem wchłanianych form, dochodzi do nasilenia fermentacji w jelicie. Niestrawione resztki pokarmowe stanowią pożywkę dla bakterii i grzybów, co z kolei nakręca problem infekcyjny tworząc błędne koło zaburzeń jelitowych. Co jest przyczyną zaburzeń trawienia i wchłaniania? Odpowiedź jest prosta- deficyty enzymów trawiennych.
- enzym rozkładający gluten (dipeptydylopeptydaza IV) – niedobór przyczynia się do rozwoju celiakii.
W tym przypadku warto oznaczyć przeciwciała p/ transglutaminazie tkankowej w klasie IgA w połączeniu z całkowitym IgA
- enzym rozkładający laktozę- (laktaza) – niedobór powoduje nietoleranację laktozy
Diagnostyka opiera się na wykonaniu wodorowego testu oddechowego w kierunku nietolerancji laktozy. Możesz wykonać tutaj
- enzymy trzustkowe rozkładające białka, tłuszcze, węglowodany– deficyty przyczyniają się do powstawania nietolerancji pokarmowych.
Badanie pomocne w ocenie tego problemu to elastaza trzustkowa w kale
- enzym rozkładający histaminę (DAO) – niedobór przyczynia się do nietolerancji histaminy
Aby zidentyfikować problem nietolerancji histaminy warto wykonać poziom aktywności enzymu DAO z krwi
3.Aerofagia- nadmierne połykanie powietrza
Kolejną przyczyną występowania wzdęć jest aerofagia, definiowana jako zwiększona ilość połykanego powietrza . Nadmiar gazów w przewodzie pokarmowym może być również wynikiem wtłaczania zbyt dużej ilości powietrza. Dzieję się tak na skutek kilku czynników
- oddychania ustami (krzywa przegroda, problem z zatokami, alergicy i astmatycy)
- picie napojów gazowanych
- żucie gumy, ssanie cukierków
- rozmawianie podczas jedzenia itp.
Przewlekłe wzdęcia jako wynik nieprawidłowej perystaltyki- problem z efektywnym usuwaniem gazów w przewodzie pokarmowym
Każdy z nas produkuje określoną ilość gazów jelitowych i absolutnie nie jest to stan wymagający jakichkolwiek działań. Problem występuje wtedy kiedy ich ewakuacja z przewodu pokarmowego jest utrudniona. Wtedy mamy do czynienia z zatrzymaniem dużej ilości gazów jelitowych, co powoduje przewlekłe wzdęcie brzucha. Jakie czynniki mogą być odpowiedzialne za ten stan rzeczy?
1.Zaparcia- spowolniony pasaż jelitowy
Najczęstszą przyczyną wzdęć są zaparcia. Brak regularności wypróżnień, przyczynia się do zalegania mas kałowych, które podlegają procesom fermentacyjnym. Skutkiem tego jest większa objętość gazów w jelicie, która ze względu na spowolniony pasaż nie może być ewakuowana na zewnątrz, to z kolei generuje problem wzdęć.
Diagnostykę jaką należy w tym kierunku wykonać to przede wszystkim ocena pracy tarczycy. Hormony tego gruczołu odpowiedzialne są za prawidłowa czynność perystaltyczną jelit. Warto zbadać cały panel tarczycowy składający się z następujących badań.
- TSH
- fT3
- fT4
- USG tarczycy (w celu oceny wielkości gruczołu)
2.Niedrożność przewodu pokarmowego
Mechaniczne przeszkody w jelicie również mogą przyczyniać się do problemu wzdęć, poprzez utrudnianie wydalania gazów jelitowych. Należą do nich: guzy, zrosty pooperacyjne, czy też patologiczne zmiany w przebiegu np. zapalnych chorób jelit. Podobny efekt może wywoływać endometrioza oraz inne problemy ginekologiczne np. mięśniaki macicy. W obu przypadkach wzdęcie brzucha umiejscowione jest nisko- w podbrzuszu.
Wzdęcia brzucha jako wynik zaburzeń funkcjonowania pewnych grup mięśniowych
Z pewnością wiele osób nie zdaje sobie sprawy że fizjoterapia może pomóc w leczeniu wzdęć brzucha. Kiedy rozmawiamy o problemach gastroenterologicznych w pierwszej kolejności przychodzi nam na myśl współpraca z lekarzem gastroenterologiem oraz dietetykiem. Kiedy dokładnie przedstawię problem zaburzeń funkcjonowania pewnych grup mięśniowych stanie się jasne, że fizjoterapeuta powinien uzupełnić pracę wyżej wymienionych specjalistów.
1.Zaburzenia funkcjonowania mięśni dna miednicy
Mięśnie dna miednicy pełnią ważną rolę w prawidłowym wypróżnianiu ale również z bezproblemowym oddawaniu gazów. Zaburzenia ich pracy wiąże się z przewlekłymi zaparciami oraz kumulacją dużej ilości gazów w układzie pokarmowym. Kto powinien szczególnie zwrócić uwagę na potencjalny udział dysfunkcji mięśni dna miednicy w powstawaniu wzdęcia brzucha?
- kobiety po ciąży (parcie podczas porodu)
- kobiety, które urodziły dziecko z dużą masa urodzeniową
- osoby po operacjach ginekologicznych
- osoby podnoszące duże ciężary
Aby zidentyfikować problem z mięśniami dna miednicy należy przede wszystkim udać się do fizjoterapeuty uroginekologicznego, który na podstawie konsultacji oraz stosownych badań oceni prace mięśni dna miednicy
2.Dyssynergia brzuszno- przeponowa
Zdrowe osoby w wyniku kumulacji gazów w jelicie reagują napięciem przednich mięśni brzucha przy jednoczesnym rozluźnieniu przepony. Dzięki temu odruchowi zwiększa się całkowita pojemność jamy brzusznej. Mamy wtedy do czynienia z prawidłowym odruchem trzewnym. W przypadku osób, które skarżą się na wzdęcia dochodzi do skurczu przepony. W wyniku skurczu schodzi ona niżej, co przy jednocześnie rozluźnieniu mięśni brzucha skutkuje powiększeniem się obwodu brzucha i wystąpieniem wzdęcia brzucha. Poniżej zostały zilustrowane obie sytuacje.
W tym przypadku również warto odwiedzić gabinet fizjoterapeuty i zweryfikować czy w tym obszarze nie ma problemu
3.Rozstęp mięśni brzucha
W tym przypadku dochodzi do powstania szczeliny, która rozdziela brzuch na prawą i lewa część. Sytuacja ta prowadzi do osłabienia jego mięśni, które stanowią podporę dla jelit. Brak lub osłabiona podpora= problem wzdęć.
Jak widać potencjalnych przyczyn wzdęć jest wiele. Dlatego nie ma jednej prostej metody ich leczenia. W pierwszej kolejności należy wykonać diagnostykę aby ustalić co powoduje problem. Stosowanie doraźnych środków pomaga na chwilę. Dzieję się tak dlatego, że likwidują one jedynie objaw, a nie adresują przyczyny która doprowadziła do powstawania wzdęć.