Ból brzucha- przyczyny

Ból brzucha to powszechna dolegliwość, z którą osoby zgłaszają się do lekarza gastroenterologa. Poniższy wpis ma na celu zwrócić uwagę na wszelkie dodatkowe objawy towarzyszące, które mogą pomóc w ustaleniu przyczyny dolegliwości bólowych i wyznaczyć kierunki diagnostyki. W większości przypadków ból brzucha jest stanem alarmującym i wymagającym konsultacji lekarskiej.

Co to jest ból brzucha?

Ból jest ro reakcja obronna organizmu na działanie niekorzystnego czynnika lub zespołu niekorzystnych czynników. To jasny sygnał, że coś się dzieje w jamie brzusznej i zawsze powinien skłonić do aktywnego poszukiwania źródła problemu. Na co powinniśmy zatem zwrócić uwagę podczas poszukiwania przyczyn bólu brzucha?

Rozpoznanie przyczyny bólu brzucha

Osobiście jestem zwolenniczką wnikliwej obserwacji samopoczucia zanim rozpoczniemy przygodę z diagnostyką, która niejednokrotnie zajmuje dużo czasu i wymaga zainwestowania wielu środków. Poniżej lista czynników, na które powinniśmy zwrócić uwagę aby móc wyznaczyć kierunek dalszej diagnostyki celem rozpoznania przyczyn/-y bólu brzucha

1. Gdzie zlokalizowany jest ból?
2. Czy jest to ból promieniujący?
3. Czy ból spowodowany jest jedzeniem?
4. Czy występowanie bólu jest powiązane z wypróżnieniami (zmianą w konsystencji/ częstości wypróżnień?
5. Czy występuje gorączka i/lub podwyższone markery stanu zapalnego (OB/CRP)?

Poniżej zostaną szerzej opisane wszystkie wymienione czynniki

Lokalizacja bólu brzucha

Kiedy doświadczamy bólu brzucha bardzo ważna jest próba jego zlokalizowania. Wyróżniamy  9 części brzucha (kwadrantów). Każdy kwadrant obejmuje określone narządy w jamie brzusznej.

Zatem występowanie bólu w danym obszarze wskazuje na dysfunkcję określonego narządu. Aby zwizualizować jak dzielimy jamę brzuszną poniżej został załączony obrazek z jej podziałem na poszczególne części.

Ogólnie brzuch możemy podzielić na 3 części

1. Nadbrzusze- miejsce zlokalizowane nad pępkiem.

• Ból w nadbrzuszu. Ból brzucha w okolicy centralnej jest spowodowany: refluksem, chorobą wrzodową żołądka, stanami zapalnymi błony śluzowej żołądka, obecnością Helicobacter pylori, gastroparezą
• Ból brzucha po prawej stronie jest charakterystyczny dla następujących problemów zdrowotnych: zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa, choroba wrzodowa dwunastnicy
• Ból brzucha po lewej stronie może być wynikiem: powiększeniem śledziony, przepukliny przeponowej czy zapalenia trzustki

2. Śródbrzusze – miejsce na wysokości pępka.

• Ból związany z występowaniem zespołu jelita drażliwego- ból trzewny, w jego przebiegu pojawiają się skurcze jelit.  Ból w tym miejscu często wiąże się z celiakią oraz zapaleniem trzustki

3. Podbrzusze- obszar zlokalizowany pod pępkiem. 

• Ból w podbrzuszu( centralnie) może wskazywać na następujące problemy: Crohn, wrzodziejące zapalenie jelita grubego,  ciąża pozamaciczna, endometrioza
• Ból podbrzusza z prawej strony charakterystyczny jest dla: zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia uchyłków kątnicy, skręt jajnika / jądra, przepuklina pachwinowa, pęknięcie torbieli jajnika
• Ból podbrzusza z lewej strony.  W tym miejscu ból  może wskazywać na  kamicę nerkową (podczas ataku kolki), choroby zapalne jelit czy zapalenie uchyłków esicy

Czy jest to ból promieniujący?

Jeżeli wiemy gdzie zlokalizowany jest ból, warto zaobserwować czy ma on tendencję do promieniowania. Ta informacja zawęża nam obszar poszukiwań potencjalnych problemów w układzie pokarmowym. Zwróć uwagę na następujące aspekty:

• ból brzucha zlokalizowany w prawej strony pod żebrami promieniujący do pleców lub prawej łopatki może wskazywać na problem kamicy pęcherzyka żółciowego
• ból promieniujący do pleców może wiązać się z zapaleniem trzustki
• ból migrujący z okolicy około pępkowej do prawego dolnego kwadrantu może wiązać się z zapaleniem wyrostka robaczkowego

Czy ból związany jest z jedzeniem?

Kolejnym dość istotnym czynnikiem, który pomoże w identyfikacji przyczyny bólu jest obserwacja zaostrzeń dolegliwości po jedzeniu. Bardzo często ból brzucha powiązany jest z jedzeniem. Na co należy zwrócić uwagę?

• jeżeli ból brzucha pojawia się tuż po jedzeniu, dodatkowo spożywanie posiłków nasila ból z dużym prawdopodobieństwem mamy do czynienia ze stanami zapalnymi błony śluzowej żołądka bądź chorobą wrzodową żołądka. Często towarzyszącymi objawami są: nudności i wymioty. A głównym czynnikiem sprawczym są niesteroidowe leki przeciwzapalne, tzw. leki przeciwbólowe.
• kiedy ból pojawia się kilka godzin po jedzeniu, czasem również w nocy prawdopodobnie jest to choroba wrzodowa dwunastnicy lub problem refluksu żółciowego
• ból po posiłku może być wynikiem niepożądanej reakcji na pokarm, która przebiega w różnych mechanizmach (alergia, nadwrażliwość, nietolerancja) w takim przypadku warto prowadzić dzienniczek i spróbować wyłuskać te produkty, po których odczuwamy ból brzucha stosunkowo często.

Czy występowanie bólu jest powiązane z wypróżnieniami

Jeżeli bólowi brzucha towarzyszą zmiany w częstości lub konsystencji wypróżnień najczęściej mamy do czynienia z następującymi problemami:

• zespół jelita drażliwego – zwłaszcza jeżeli ból ustępuje po wypróżnieniu
• celiakia lub inna niepożądana reakcja na gluten- oprócz biegunki obserwujemy spadek masy ciała oraz problem licznych niedoborów pokarmowych
• alergie pokarmowe- w tym przypadku zwróć uwagę na inne objawy rozwijające się na podłożu alergii np: świąd i zaczerwienie skóry, katar, problemy z zatokami migrenowe bóle głowy

Czy ból powiązany jest z występowaniem gorączki i/lub podwyższonych markerów stanu zapalnego (OB/CRP)

Ból brzucha może być ostry. Wtedy najczęściej towarzyszy objawom brzusznym gorączka lub podwyższone markery stanu zapalnego. W takim przypadku, ból brzucha może być spowodowany:

1. Infekcjami bakteryjnymi- często silny ból brzucha wiąże się z  występowaniem zielonkawych luźnych stolców. Niekiedy w kale może znajdować się śluz i/lub krew.
2. Zapaleniem uchyłków
3. Ostrym zapaleniem trzustki- w tym przypadku ból brzucha ma charakter ostry. Bólowi brzucha przeważnie  towarzyszy biegunka tłuszczowa. Dodatkowym objawem choroby są  luźne stolce, o jasnym kolorze, cuchnące dodatkowo trudne do spuszczenia w toalecie

Objawy alarmujące podczas bólu brzucha?

Jakie objawy/ symptomy są powodem do niepokoju?

• fusowate wymioty (wymioty przypominające fusy od kawy)
• czarne stolce (mogą być wynikiem krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego)
• utrata masy ciała
• zanik miesiączki u kobiet w okresie rozrodczym

Jak przygotować się do wizyty u lekarza gastroenterologa- lista pytań

Podsumowując, mamy różne czynniki, które powodują  ból brzucha. Kiedy planujemy wizytę u lekarza gastroenterologa warto precyzyjnie opisać swoje dolegliwości. W tym celu przygotowałam małą ściągawkę – zaprezentowaną poniżej.

• Czy ból brzucha  jest ostry (nagle się pojawia i również szybko odpuszcza,) czy przewlekły (ciągłe pobolewania w ciągu dnia)
• Jaka jest lokalizacja bólu brzucha: nadbrzusze, śródbrzusze, podbrzusze?
• Czy ból brzucha promieniuje do określonych części ciała?
• Czy dostrzegasz nasilenie bólu brzucha podczas jedzenia?
• Czy ból brzucha powiązany jest ze zmianą częstości wypróżnień: biegunką i/lub zaparciami  obserwujesz
•  Czy bólowi brzucha towarzyszą zmiany w masie ciała i/lub niedobory pokarmowe
• Występuję problem wzdęć brzucha (powiększenie obwodu brzucha )?

Powyższy artykuł opisuje najczęstsze przyczyny bólu wraz z uwzględnieniem czynników pomocnych w ich identyfikacji. W kolejnych wpisach zostaną poruszone zagadnienia związane z diagnostyką bólu brzucha oraz metod leczenia bólu brzucha w zależności od źródła problemu. Z pewnością nie należy polegać na domowych sposobach na ból brzucha. Każda niepokojąca sytuacja powinna zainicjować wizytę u lekarza w celu rozpoznania jego przyczyny.